1-HASAN AĞA CAMİSİ
İlçesi : Görele
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum : Ada: 35 Parsel: 1
Karar / Tarih : 22. 05. 1996 / 2486
Yapım Tarihi : 1904 – 1905 (ilk inşası 18. yy.)
Yaptıran : Abonozzade Hüseyin Efendi ve Görele Halkı
Yapı Tipi :Cami
Giriş kapısı üzerinde yer alan sülüs hatlı kitabesine göre mevcut cami 1909 (R. 1325) tarihinde, Görele Kaymakamı Abanozzade Hüseyin Efendi ve Görele halkının yardımlarıyla inşa ettirilmiştir. Abanozzade Hüseyin Efendi’nin, Görele’de 1903-1908 arasında kaymakamlık yaptığı bilinmektedir. Reşit Efendizade Abdulmecit Efendi tarafından 1908 yılında yazılmış Osmanlıca belgeden “önceki caminin Hasan Ağa isimli bir hayırsever tarafından yaptırıldığı ve 1811 yılında Hacı Osman Kadı tarafından tamir ettirildiği, kendisinin de yeni caminin inşaatına memur edildiği” anlaşılır. Aynı belgede, minare taşlarının Ordu’dan getirtildiği, kaide kısmının deniz seviyesinin altında kalması nedeni ile temel atmak için Abdulreşit Efendinin kaynatası Hacı Emin Ağa tarafından Karabörk Köyü’nden getirtilen kızılağaç tomruklarının döşendiği yazılıdır.
Görele Kaimmakamı Abanozzade Hüseyin Efendinin himmet ve delaleti
Ve … … ahalinin ianesi ile inşa olunmuştur. 1325
Kâgir sistemde inşa edilen yapı, dıştan 19.49 X 13.34 m. ölçülerinde, kuzey-güney yönünde uzunlamasına dikdörtgen planlıdır. Malzeme bakımından beden duvarlarında bazalt; silme ve sövelerde andezit taşı kullanılan yapı, dört omuzlu kırma çatı ile örtülüdür. Son cemaat yeri sonradan yenilenen yapının minaresi kuzeydoğu köşesinde yer almaktadır.
Kuzey cephede iki katlı olarak inşa edilen son cemaat yeri, sonradan betonarme olarak yenilenmiştir. Son cemaat yerinden harime giriş basık kemer açıklıklı iki kanatlı, ahşap kapı ile sağlanır. Kemerin üst köşelerinde kalan üçgen bölümlere beş kollu birer yıldız motifi yerleştirilmiştir. Girişin yanlarında kübik kaidelere oturan, üzeri dört adet yiv sırası ile hareketlendirilen plasterler vardır. Kaidelerin, pano şeklinde düzenlenmiş yüzeyine, papatya benzeri bir çiçek motifi işlenmiştir. Plasterler, üstte stilize edilmiş dor tarzında başlıklara sahiptir. Başlıkların üzerine, arşitrav şeklinde düzenlenen alınlık kısmı oturur. Alınlık, altta ve üstte profilli silmelerle sınırlandırılmış olup, yüzeyinde iki satırlık kitabesi bulunur. Plasterlerin üzerine gelen yerlerde ise birer adet stilize edilmiş palmet motifi vardır. Doğu cephede, ana mekânın kuzeyinde yer alan kapıdan başka, basık kemer açıklıklı bir giriş kapısı daha bulunmaktadır. Ana mekânın doğu cephesinde; altta dört, üstte beş adet pencere yer alır. Alt sıra pencereleri, dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı ve demir şebekelidir. Üst sıra pencereleri daha küçük boyutlu olup, dikdörtgen formlu, yuvarlak kemerli ve demir şebekelidir. Yapının güney cephesi, zeminden bir metre yüksekliğe kadar, taş aralarının derzlenmesi yoluyla hareketlendirilmiştir. İki adet olan alt sıra pencereleri, dikdörtgen formlu düz atkı taşlı ve demir şebekelidir. İçten yuvarlak kemerli ve mazgal şeklinde olan pencerelerin söveleri, yüzeyden hafif dışa taşırılmıştır. Daha küçük boyutlu olan iki adet üst sıra penceresi ise yuvarlak kemer açıklıklıdır. Yapının batı cephesi, ana düzenleniş bakımından doğu cephesi ile benzerlik gösterir. Güney cephedeki alt sıra pencereleri, dikdörtgen formlu düz atkı taşlı ve demir şebekelidir. İçten yuvarlak kemerli ve mazgal şeklinde olan pencerelerin söveleri, yüzeyden hafif dışa taşırılmıştır. Daha küçük boyutlu olan dört adet üst sıra penceresi ise yuvarlak kemer açıklıklıdır. Cephe, üstte profilli taş silmeli, kısa bir saçakla sonlanır. Cephenin köşesinde, minarenin kübik kaidesi yer alır. Ana mekân, dıştan Marsilya tipi kiremitle kaplı, dört omuzlu kırma çatı ile örtülüdür.
İç mekânda harimin kuzeyinde yer alan mahfil, tek yönlü olup, ortasında balkon şeklinde küçük bir çıkması vardır. Parmaklık şeklinde olan mahfil korkulukları ahşaptır. Mahfilin altı, çıtalarla kafes şeklinde hareketlendirilmiştir. Mihrap, kesme taş malzeme ile inşa edilmiş olup, üzeri boyanmıştır. Mihrabın yanlarında kübik kaidelere oturan, üzeri beş adet yiv sırası ile hareketlendirilen birer sütunce vardır. Kaidelerin, pano şeklinde düzenlenmiş yüzeyine, vazodan yükselen kıvrık dal motifi işlenmiştir. Sütunce başlıkları, iyon tarzındadır. Beşgen olan mihrap nişi, stilize yaprak motiflerinin tekrarıyla oluşturulan dikdörtgen biçimli bir bordür sırası ile çevrilidir. Mihrabın hemen batısında yer alan minber, ahşap malzemeden yapılmıştır. Kitabesine göre minber 1913 (R. 1329) yılında inşa edilmiştir. Yapının tavanı ahşap olup, ortasında bir kubbesi bulunur. Bağdadi sistemde inşa edilen kubbenin dört köşesinde, tavanı taşıyan ahşap sütunlar bulunur. Sütunlar; tavanda, içerisinde baklava dilimi ve rozet motifleri yer alan süsleme kuşağıyla birbirine bağlanmıştır. Kubbenin çevresinde, testere dişi motifli bir bordür sırası dolaşır. Kubbe köşelerinde kalan üçgen yüzeyler, çıtalarla bir merkezden dağılan ışınlar şeklinde doldurulmuştur. Beden duvarlarından tavana geçişte, tavan çevresini tamamen saran, üzerinde aplike edilmiş baklava dilimi motifi yer alan bir kuşak vardır. Tavanın, kubbe çevresinde kalan yüzeyi sadedir.
Harimin kuzey cephesinin batı köşesinde yer alan tek şerefeli minarenin kaide kısmı, kare küp, pabuç kısmı soğan biçimli, gövdesi onaltıgen planlı, taş külahı boğumlu ve bükümlüdür.
2-ÇAVUŞLU ORTA MAHALLE CAMİSİ
İlçesi : Görele
Mahalle/Köyü :
Kadastral Durum : Pafta: Ada: 298 Parsel: 55
Karar / Tarih : 26. 03. 2009/ 2055
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Cami
Giriş kapısının üzerinde yer alan kitabesine göre, 1874 (H. 1292) yılında inşa edilmiştir. Kitabenin üzerine sonradan 1292 yazılı mermer bir kitabe yazılmıştır.
Kâgir sistemde inşa edilen yapı, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır (11.10 X 9.10 m.). Beden duvarlarında malzeme bakımından kaba yonu taş kullanılmıştır. Revak şeklinde son cemaat yeri ve harimden oluşan caminin minaresi, 1992 yılında mahalle halkının elbirliği ile inşa edilmiştir. Minare, çokgen kaideli, yuvarlak gövdeli, iki şerefeli ve konik külahlıdır. Şerefe altı, stilize edilmiş üç kademe mukarnas sırası ile geçilmiştir.
Cami, cephe düzenlemesi bakımından sade bir görünüme sahiptir. Kuzey cephesinde; ortada iki, yanlarda duvara gömülü birer sütun ile taşınan son cemaat yeri revak şeklinde düzenlenmiş olup, sonradan kapatılmıştır. Üç parçanın birleşiminden oluşan taş olan sütunların başlıkları, stilize dor tarzındadır. Son cemaat yerinin alt katının kuzey cephesi, ortada demir kapılı bir giriş ve iki yanında birer pencere, üstte yuvarlak kemerli üç pencereden oluşur. Yapının doğu ve batı cephelerinde üçer adet alt, üç er adet üst, güney cephesinde iki adet alt üç adet üst pencereleri vardır. Üst sıra pencereleri daha küçük boyutludur. Pencerelerin taş söveleri, cephe yüzeyinden hafif dışa taşırılmıştır. Doğu cephede, alt sıra orta penceresi üzerinde, taş üzerine yapılmış selvi motifi vardır. Cepheler üstte, kare kesitli, üç kademeli silme sırasından oluşan bir saçakla son bulur. Yapının üst örtüsü kırma çatı olup, çinko sacla kaplıdır.
Harime, kuzey cephesinin ortasında yer alan dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı ve iki kanatlı özgün bir kapı ile girilir. Ahşap olan kapı kanatlarında, ikişerden dört adet, yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiş tabla vardır. Caminin beden duvarları, mahfili, taşıyıcı kolonları ve çatısı sonradan lambri malzeme ile kaplanmıştır. Mihrap ve minberi özgündür. Taş malzeme ile inşa edilen mihrabı boyanmıştır. Dikdörtgen formlu mihrap, yarım yuvarlak bir nişe sahiptir. Sivri kemer şeklinde sonlanan kavrasanın kenarlarında kalan üçgen yüzeylere birer gülbezek yerleştirilmiştir. Ahşap olan minberin, aynalık ve korkuluk bölümleri sadedir. Köşk kısmı baldaken şeklinde olup, konik bir külahla sonlanır.
Caminin, beden duvarları, giriş kapısı, pencereleri, mihrap ve minberi özgünlüğünü korumaktadır. Son cemaat yerinin kapatılması ve iç mekân kaplamaları özgün görünümünü olumsuz yönde etkilemektedir.
3- KIRIKLI HAMZALI KÖYÜ CAMİSİ
İlçesi : Görele
Mahalle/Köyü : Hamzalı Köyü
Kadastral Durum : Ada: 355 Parsel: 2
Karar / Tarih : 28.03.2012 / 402
Yapım Tarihi :1206
Yaptıran :
Yapı Tipi : Cami
Mihrabın sağında bulunan kitabede 1306 tarihi yazılıdır. Yapının dış cephesinin sonradan sıvandığı görülmektedir. Son cemaat mahalli ve harimden oluşan Hamzalı Köyü Camisinin beden duvarları dıştan sıvanmış, içten ahşap malzeme ile kaplanmıştır. Minberinin büyük bir bölümü yenilenmiştir. Minaresi sonradan inşa edilmiştir. Mevcut hali ile yapının özgün olarak günümüze ulaşan tek yeri taş mihrabıdır. Mihrap, kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Beden duvarından diş sırası motifi ile koparılan mihrabın yüzeyi boyanmıştır. Mihrabın yanlarında doğrudan zeminden yükselen, birer sütunce bulunur. Sütunce başlıkları, stilize edilmiş kompozit tarzdadır. Yarım yuvarlak olan mihrap nişi, profilli bir silme sırası ile çevrilidir. Kavsara bölümü, örgü motifi ile nişten ayrılır. Kavsaranın iki yanında stilize edilmiş bitkisel ve geometrik şekiller vardır. Mihrabın hemen batısında yer alan minber, ahşap malzemeden yapılmıştır. Minberin sadece köşk kısmı özgündür. İki şerefeli ve çokgen gövdeli mihrap yakın zamanda inşa edilmiştir.
4- ÇAVUŞLU MEZARLIĞI
İlçesi : Görele
Mahalle/Köyü : Çavuşlu Beldesi Çarşı Mahallesi
Kadastral Durum : Ada: 123 Parsel: 1
Karar / Tarih : 26.01.2012/ 268
Yapım Tarihi : 18. yy.
Yaptıran :
Yapı Tipi : Mezarlık
Çarşı Mahallesi’nde yer alan mezarlıkta 1766 ile 1903 tarihleri arasından kalma kırktan fazla mezar taşı bulunmaktadır. Zamanın Trabzon Valisi Kuğuzade Süleyman Paşa, babası Giresun Voyvodası İbrahim Ağa, Görele Belediye Başkanı Numan Ağa, Görele Müftüsü İbrahim Hakkı Efendi gibi önemli şahıslar bu mezarlıkta defnedilmiştir. Mezarlıktaki şahidelerde edebi değeri yüksek yazılar vardır. İbrahim Efendinin mezar taşında yazan “mevti’l-alim ke-mevtü’l-âlem” (Alimlerin ölümü, alemlerin ölümü gibidir) sözü ile bilge bir kişiye verilen değer ifade edilmiştir. Süleyman Paşa’nın mezar taşındaki kallavi başlık, Osmanlı’da vali ve üstü devlet adamlarının kullandığı bir kavuk türü olup Giresun’da başka örneği yoktur. Giresun’daki en önemli Osmanlı Dönemi mezarlığı konumunda olan mezarlıktaki mezar taşlarından pek çoğu kırılmış ve mezarlığın değişik yerlerine dağılmış durumdadır.
5- ESERLİ MAHALLESİ KİLİSESİ
İlçesi : Görele
Mahalle/Köyü : Aydınlar Beldesi Eserli Mahallesi Kiliseyanı Mevkii
Kadastral Durum : G41b-15a
Karar / Tarih : 28.06.2005 / 422
Yapım Tarihi : 19. yy.
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Eserli Mahallesi Kiliseyanı Mevkiinde yer alır. Kilisenin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren bir kitabesi veya dönem kaynağı mevcut değildir. Bölgedeki benzer örnekleri ile karşılaştırıldığında 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Doğu-batı ekseni üzerinde uzanan ve dikdörtgen bir zemin şeması gösteren kilise, tek neflidir.
Yapının cephe düzenlemesi oldukça sadedir. Kuzey cephesinde giriş ve bir adet pencere, güney cephesinde bir adet pencere, batı cephesinin çatı seviyesine yakın bir noktada küçük boyutlu bir adet pencere yer alır. Kuzey cephenin batı kenarında bulunan giriş kapısı düşey dikdörtgen açıklıklı ve düz atkı taşlıdır. Kapının çevresine, taşların farklı yönde dizilimi ile haç görünümü verilmiştir. Kilit taşı üzerinde yuvarlak kemerli bir alınlık bulunur. Kilisenin kuzey ve güney cephelerinde olan pencereler düşey dikdörtgen formlu olup, dıştan düz atkı taş açıklıklı, içten yuvarlak kemerlidir. Dikdörtgen formlu olan girişin üzerinde yuvarlak kemerli niş şeklinde bir alınlık vardır. Kilisenin narteks bölümü ile apsis bölümünün bitişme noktası yıkılmıştır. Kilisenin üzeri içten beşik tonoz, dıştan beşik çatı ile örtülüdür. Beşik çatının kaplaması yıkık durumdadır. Beşik tonoz içten yuvarlak kemerlerle desteklenmiştir. Kemerler, duvara bitişik kolonlara oturtulmuştur. Kolonlarla üçe bölünen kuzey ve güney duvarları yuvarlak kemerli nişler şeklinde düzenlenmiştir. Yapının kapı ve pencere kanatları yok olmuştur.