1- MERKEZ CAMİ
İlçesi : Eynesil
Mahalle/Köyü : Gümüşçay Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 49 - S Ada: 356 Parsel: 1
Karar / Tarih : Karar Tarih: 24. 03. 2010/ 3284
Yapım Tarihi : 1904
Yaptıran :
Yapı Tipi : Cami
Giriş kapısı üzerinde bulunan kitabesine göre 1904 (R. 1320) yılında inşa edilmiştir. Mihrap üzerindeki kitabe de aynı tarihi vermektedir. Girişteki sülüs yazılı kitabesinde, Zümer Suresi 73. ayetinden “selam olsun sizlere, ne mutlu size! ebediyyen kalmak üzere giriniz oraya” anlamında “Selamün aleyküm tıbtüm fed hulûhe hâlidîn sene 1320” yazılıdır.
Yapının bir takım ilavelerle sonradan genişletildiği anlaşılmaktadır. Bu hali ile dıştan 20,80 X 12,80 metre boyutlarında olup, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Yapıda, son cemaat yerinin harim ile birleştirildiği; harimin beden duvarında yer alan özgün giriş bölümü ve pencerelerin, sonradan eklenen son cemaat yerinin kuzey cephesine nakledildiği anlaşılmaktadır. Yapının beden duvarlarında malzeme olarak moloz, silme ve sövelerde kesme taş kullanılmıştır. Güney cephe dışındaki cepheler sıvanmıştır. Cami, içten ahşap tavan, dıştan çinko sac kaplı olup, kırma çatı ile örtülüdür. Yapının kuzeybatı köşesinde yer alan minaresi, çokgen kaideli, çokgen gövdeli ve tek şerefeli olup, konik bir külaha sahiptir. Minarenin sonradan eklendiği anlaşılmaktadır.
Caminin doğu ve güney cepheleri, özgünlüğünü korumaktadır. Kuzey cephedeki sonradan inşa edilen son cemaat yerinin ortasında giriş ve iki yanında birer pencere yer alır. Bu elemanlar özgün olup, harimin kaldırılan kuzey cephesinden buraya nakledilmiştir. Girişin üstünde yer alan dört adet pencere özgün değildir. Yapının doğu cephesi, son cemaat girişi ve dokuz adet pencereden oluşur. Üst sıra pencerelerinden kuzeyde olanı, son cemaat yerine aittir. Bu, cephede cepheyi dikey yönde bölen iki adet düz silme sırası vardır. Yapının güney cephesi altta ve üstte ikişer adet pencereden oluşur. Bu cephe sıvanmamıştır. Yapının batı cephesine sonradan betonarme ek bir mekan yapılmıştır. Bu mekana, cephenin kuzey yönünden küçük bir kapı ile geçiş verilmiştir. Ek mekânın, dikdörtgen formlu üçerden altı adet penceresi vardır. Harimin özgün olan cephesinde ise alt ve üst sıralarda üçer adet penceresi mevcuttur. Cepheler üstte, kısa tutulmuş beton bir saçakla son bulur.
Yapının son cemaat yerine, kuzey ve doğu yönlerinde bulunan kapılardan girilir. Kapı kanatları metal olup özgün değildir. Girişlerin önünde metal bir sundurma yer alır. Son cemaat yerinin batısında, mahfile çıkılan L şeklinde merdiven yer alır. Minareye giriş merdivenin altından sağlanır. Son cemaat yeri ile harimin arasında kalan ahşap doğramalı camekân bölme; revak şeklindeki özgün son cemaat yerini taşıyan kolonlardır. Kare kesitli kolonların köşeleri pahlanmıştır. Bu ölümün ortasında yer alan iki kanatlı ahşap kapıdan harime girilir. Harimin kuzeyinde yer alan mahfil, önde ve altta ikişerden dört adet kolonla taşınır. Kare kesitli olan kolonların köşeleri pahlanmıştır. Sonradan betonarme olarak yenilenen tek yönlü harimin, ortasında yarım yuvarlak formlu balkonu vardır. Harimin kuzey duvarında, mahfilin altında kalan pencere, kapıya dönüştürülerek, kuzey cephedeki ek mekâna geçiş verilmiştir. Mihrap, dikdörtgen formlu olup, iki yanında üzeri profil sıraları ile hareketlendirilmiş birer plaster bulunur. Plasterler, üzerinde diş sırası motifi yer alan bir lento ile birbirine bağlanmıştır. Mihrap nişi yarım yuvarlak formludur. Niş, yatay yönde iki silme arasına yerleştirilmiş diş sırası motifi ile sonlanarak kavsara kısmına geçilir. Kavsara, basit işçilikli beş kademeli bir mukarnas ile geçilmiştir. Kavsaranın üstünde kalan yüzeyde “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb Sene 1320” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe… sene (1904)1320) yazısı vardır. Mihrap, üstte içi boş bırakılmış üçgen bir alınlıkla sonlanır. Minber, sonradan beton malzeme ile yenilenmiştir. Süpürgelik kısmı sivri, köşk kısmı basık kemerlidir. Minber, üstte piramidal külah üzerine oturan alemle sonlanır. Kürsü, sonradan mobilya malzemesi ile yenilenmiştir. Harimin ahşap kaplı tavanının ortasında, dıştan içe doğru iki sıra çokgen, üç sıra yuvarlak formlu bordür sırasından oluşan göbeği vardır. Göbekte, dıştan içe doğru koç boynuzu, kıvrık dal ve C kıvrımı motifleri vardır. Tavanın duvara oturduğu seviyede, üzerinde C kıvrımı motifi olan bir kuşak tüm cepheyi dolanır. Yapının özgünlüğü, sonradan eklenen mekânları, yenilenen mahfil, minare, minber ve kürsü gibi birimleri nedeniyle kısmen kaybolsa da genel itibarı ile inşa edildiği dönemin özelliklerini yansıtmaktadır.
2-ARALIK KÖYÜ CAMİSİ ve MEZARLIĞI
İlçesi : Eynesil
Mahalle/Köyü : Aralık Köyü
Kadastral Durum : Pafta: Ada: 140 Parsel: 131 Mezarlık Parseli: 72
Karar / Tarih : Karar Tarih: 27.05.2010-2708
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Cami – Mezarlık
Giriş kapısının batı kenarında yer alan kitabeye göre, 1838-1839 (H. 1255) yılında inşa edildiği yazılıdır. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır (9.60 X 7.80 m.). Beden duvarlarında malzeme bakımından kaba yonu taş kullanılmıştır. Son cemaat yeri sonradan harime dahil edilen caminin minaresi yoktur.
Caminin kuzey cephesi ortasında, dikdörtgen formlu, düze atkı taşlı basık bir girişi vardır. Bu giriş, harimin kuzey duvarı ortasındayken, son cemaat yerinin harime dahil edilmesiyle şimdiki yerine taşınmıştır. Girişin iki yanında birer, üstünde ise üç adet pencere yer alır. Pencereler yatay yönde demir parmaklıklarla korunur. Caminin doğu cephesinde ikisi altta ikisi üstte olmak üzere dört, batı cephesinde bir, güney cephesinde iki adet penceresi daha vardır. Cepheler, üstte kısa tutulmuş profilli bir saçakla sonlanır. Caminin üzeri çinko sacla kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Harime, kuzey cephesinin ortasında yer alan dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı ve tek kanatlı özgün bir kapı ile girilir. Caminin beden duvarları, sade olup beyaza boyanmıştır. Harimin kuzeyinde yer alan mahfil ahşap olup, ikişerden dört adet başlıklı ahşap kolonla taşınır. Mahfil, son cemaat yeri ile birleştirilerek genişletilmiştir. Parmaklık şeklinde korkulukları olan mahfilin ortasında yarım yuvarlak balkon şeklinde bir çıkması vardır. Mihrap ve minberi özgündür. Taş malzeme ile inşa edilen mihrabı sadedir. Dikdörtgen formlu mihrap, yarım yuvarlak bir nişe sahiptir. Kavsarası, yatay bir silme ile nişten ayrılmıştır. Ahşap olan minberin, aynalık kısmında üçgen şeklinde geometrik bir motif vardır. Korkuluğu, iç içe geçmiş daire motiflerinden oluşur. Köşk kısmı baldaken şeklinde olup, dilimli yuvarlak kemerlidir. Mihrap, konik bir külah üzerindeki alemle sonlanır. Yakınına yapılan yeni bir cami nedeni ile ibadete kapalı olan cami, harap durumdadır.
Kitabesi
Yâ müfettihe’l-ebvâb iftah lenâ hayrü’l-bâb
Sene 1255
Caminin kuzeyinde yer alan mezarlıkta 19. yüzyıl'a ait üç adet mezar taşı yer alır. 1875 (1293 H.) tarihinde ölen Keleşoğlu Ali bin Hasan’ın mezar taşı talik hatla yazılmış olup, fes başlıklıdır. 1899 (1317 H.) tarihli Abdurrahmanoğlu Mehmet’in kerimesi Esma Hatun ve 1902 (H.1320) tarihli Ali Ağanın kerimesi Rukiye Hatun’a ait mezar taşları talik hatlı olup, bitkisel tepeliklidir.