İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Kapukahve Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 12 Ada: 110 Parsel: 1
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :1896
Yaptıran :Karamustafaoğlu Mahmut Esat
Yapı Tipi :Cami
Caminin, ilk olarak 1607-1608 (H. 1016) yılında Seyyit Mehmet Paşa tarafından inşa ettirildiği, Giresun Müzesi bahçesinde korunan kitabesinden anlaşılmaktadır. Evkaf Nezaretine ait 8 Mayıs 1903 tarihli bir belgede, caminin tamir edilemeyecek kadar harap durumda olduğu ve civarındaki cemaate yetmediği için yeniden ve genişletilerek yapılmasına karar verildiği görülmektedir. Bunun için yerinde keşif yapılmış ve planı çizilmiştir. İnşa masrafı olan 90 bin kuruş, vakfolunan paradan karşılanacak olup, karar üzerine cami inşaatı ihaleye çıkartılarak 75 bin kuruşa müteahhide verilmiştir. İnşaatı Giresun’da kurulan bir komisyon denetlemiştir. Günümüzde, giriş kapısının sol üst tarafında bulunan levhada, 1593 yılında inşa edildiği, 1896 yılında Karamustafaoğlu Mahmut Esat tarafından yenilendiği yazılıdır. Cami, Giresun Kalesi’nin giriş kapısı yakınında bulunduğundan “Kapukahve” ismi ile anılmış olup, günümüzde bulunduğu semtin adı da aynıdır. Kare planlı (13,40X13,40 m.) olan cami, doğudan batıya doğru meyilli bir arazi üzerine oturur. Meyilden yararlanılarak alt kat bodrum şekline dönüştürülmüş olup, burası basık kemerli dikdörtgen formlu, tek kanatlı ahşap bir kapı ile batı cephesine açılır. Kapının iki yanında basık kemerli küçük boyutlu birer adet pencere vardır. Doğu cephesinin kuzeyinde yer alan minaresi, sekizgen kaideli olup, çokgen gövdeli ve tek şerefelidir.
Yapının beden duvarları üçlü kemer düzenlemesi ile oluşturulmuştur. Ortadaki kemerler yuvarlak, yanlardaki kemerler sivri olup, her kemerin içinde altlı üstlü iki pencere yer almaktadır. Dikdörtgen formlu olan alt sıra pencereleri yonca yaprağı şeklinde üç dilimli kemer formuna sahip olup, demir parmaklıklıdır. Üst sıra pencereleri ise yuvarlak formludur. Kuzey cephede giriş; güney cephede mihrap bulunması nedeni ile orta kemerlerde pencere yer almaz. Doğu cephede minareye bitişik olan kemerde ise minare kapısı yer alır. Kemer üstlerinde kalan köşeler, barok karakterli bitkisel motiflerle doldurulmuştur. Caminin girişi, kuzey cephesinin ortasında olup, buraya beş basamaklı bir merdiven ile ulaşılır. Oldukça gösterişli olan giriş, dikdörtgen formlu ve basık kemerlidir. İki kanatlı ahşap kapısı sonradan yenilenmiştir. Girişin iki yanında kompozit başlıklı yivli çifte sütunceler yer alır. Başlık üzerinde kare ve dikdörtgen formlu panolar vardır. Üstteki panoların içerisinde girland ve çiçek motifi bulunmakta olup, bu panoların üzerinde birer adet vazo yerleştirilmiştir. Girland motifli panolar arasında kalan kitabe boşluğuna sonradan monte edilmiş ve üzerinde “Kapu Camii 1315” yazılı yeni bir kitabe yerleştirilmiştir. Esas kitabesinden iz yoktur. Kapının alınlık kısmı ortada birleşecek şekilde yerleştirilmiş iki adet volüt ile oluşturulmuştur. Volütlerin birleştiği yerde stilize edilmiş palmet motifi vardır. Alınlığın içinde palmet, rumi, kıvrık dal, girland gibi stilize edilmiş motiflerle doldurulmuştur. Caminin üstü sekizgen kasnağa oturan bir kubbe ile örtülmüştür. Kasnağın her yüzüne yuvarlak kemerli dikdörtgen formlu birer pencere yerleştirilmiştir.
Harim, kubbeyi taşıyan yüzeysel sütunların sivri kemerlerle birbirine bağlanmasıyla sekizgen bir görünüm kazanmıştır. Sütunlar altta kübik bir kaideye oturmakta olup, kompozit başlıklara sahiptir. Kübik kaide üzerindeki dikdörtgen panolarda altın yaldızlı barok karakterli bitkisel ve geometrik süslemeler bulunmaktadır. Dış cephede dilimli kemer formuna sahip olan pencereler, içten sivri kemerli olarak düzenlenmiştir. Mihrap, kesme taş işçiliklidir. Yarım yuvarlak mihrap nişinin iki yanında burmalı birer sütunce bulunmaktadır. En dışta ise dikdörtgen kaide üzerinden yükselen iyon başlıklı iki adet yivli sütunce vardır. Kaidenin yüzeyi, pano şeklinde düzenlenmiş ve içerisine barok karakterli kıvrık dal motifleri yerleştirilmiştir. Niş kemerinin iki yanında yaprak motifleri ile süslenmiş ikişer adet payanda bulunur. Niş kemerinin yüzeyi stilize palmet motifleri ile süslenmiş olup, kilit taşı dışa taşırılarak vurgulanmıştır. Niş kemerinin iki yanında kalan üçgen panoların içi kıvrık dal ve yaprak motifleri ile doldurulmuştur. Alınlık ortasında yer alan kitabede sülüs yazı ile “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazısı ile iki yanında Allah, Muhammed isimleri yazılıdır. Kitabelik bölümünün üstünde yer alan alınlık kısmının iki tarafında alem motifleri vardır. Alınlığın üstü iki adet volütün asimetrik olarak yerleştirilmesiyle oluşturulmuş olup, alınlığın içi kıvrık dal ve yaprak motifleri ile doldurulmuştur. Alınlık, ortada yine bir alem motifi ile son bulur. Mihrabın batısında yer alan minber ahşap olup, sonradan yenilenmiştir. Korkuluk kısmı, kafesleme tekniği ile hareketlendirilmiştir. Harimin üzerini sekiz adet sütunun sivri kemerle birbirine bağlanmasıyla oluşturulan kasnak üzerine oturtulan kubbe örter. Kubbe betonarme olup, dıştan kurşun ile kaplanmıştır. Kapukahve camisi, cephelerdeki üçlü kemer düzenlemesi, oldukça gösterişli giriş kapısı, iç mekânda mihrap ve sütun kaidelerindeki zengin motifleri ile Barok karakterli son dönem Giresun camilerinin en güzel örneğini teşkil eder.
Kaynakça:
- Giresun Kent Kültürü- Giresun Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları/