1-FATİH CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum : Pafta: 1 Ada: 4 Parsel: 28
Karar / Tarih : 12. 01.1979/ A-1490 (Y.K.K.)
Yapım Tarihi : 1888
Yaptıran : Rasih ve Mahmut Paşalar
Yapı Tipi : Cami
Kaynaklarda, Fatih Sultan Mehmet’in 29 Ağustos 1473 tarihinde Otlukbeli Savaşını kazandıktan sonra Şebinkarahisar’a gelişinde yapılmaya başlandığı ve beş yılda tamamlandığı yazılıdır. Caminin, ilk olarak ahşaptan yapıldığı, iki defa yandığı ve bu yangınların ardından taş malzeme ile yenilendiği ifade edilmektedir. Kaynaklar, günümüzdeki Fatih Camisinin, 1888 yılında Rasih ve Mahmut Paşalar tarafından yaptırıldığını kaydetmektedir. Caminin 1939 depreminde çöken kubbelerinin 1950 yılında onarılmış, ayrıca yapı 1977 yılında küçük bir onarım geçirmiştir. Yüksek bir teras üzerinde ve geniş bir avlu içerisinde yer alan yapı, kuzey – güney doğrultusunda uzunlamasına dikdörtgen planlı (17.70 X269,60 m.) olarak inşa edilmiştir. Tamamen düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilen yapı, içten sıvanıp boyanmıştır. Caminin kuzey cephesinde yer alan ve ortada iki adet yekpare taş sütun üzerine oturan üç gözlü son cemaat yeri, günümüzde camekânla kapatılmış durumdadır. Üç basamaklı bir merdiven ile ulaşılan giriş bölümünün üzeri, iki adet ahşap sütunla taşınan sundurma ile örtülüdür. Son cemaat yerinin doğusu, imam odası olarak düzenlenmiş olup, batısında minare yer alır. İmam odası olarak düzenlenen kısmın doğu ve kuzey duvarlarında alt sırada birer adet dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı, üst sırada ise küçük boyutlu yuvarlak formlu birer pencere yer alır. Son cemaat yerinin batısından yuvarlak kemerli bir kapı ile minareye geçiş verilmiştir. Harimin giriş bölümü, kemerlerle üçe ayrılmıştır. Ortada giriş kapısı, bunun iki yanında da mukarnas kavsaralı, birer mihrabiye nişi ve birer pencere yer alır. Pencereler, dikdörtgen formlu, kademeli ve silmeli ikili yuvarlak kemer açıklıklı ve demir şebekelidir. Silindirik formlu mihrabiye nişlerinin üzerinde dikdörtgen pano içerisinde kitabe kuşağı vardır. Taç kapı, dikdörtgen çerçeveli olup, basık kemerli bir açıklığa sahiptir. Ayrıca harimin, doğu ve batı cephelerin kuzeyine yakın bir yerde, dikdörtgen formlu, basık kemerli ve iki kanatlı birer girişi daha vardır. Girişlerin üzeri sundurma ile kapatılmıştır. Yapının cephelerini enlemesine ikiye bölen ve bütün cephelerini dolanan dört kademeli silmeden oluşan bir korniş vardır. Bu korniş alt ve üst sıra pencerelerinin arasından geçer. Cephelerdeki en önemli mimari eleman olan pencereler, dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemer açıklıklıdır. Kemer kilit taşları kemer sorgucu şeklinde dışa taşırılmıştır.
Harime, dikdörtgen formlu, basık kemer açıklıklı ve iki kanatlı ahşap bir kapı ile girilir. Girişin hemen üzerinde yer alan mahfil, girişin her iki tarafında yer alan 15 basamaklı merdivenlerle çıkılır. Mahfil, ortada mukarnas başlıklı iki adet yekpare sütuna, yanlarda ise duvara oturur. Sütunlar, üç adet kemerle birbirine bağlanmıştır. Mahfilin orta bölümü, doğu-batı yönlü tekne tonoz, yan bölümleri çapraz tonoz şeklinde düzenlenmiş olup, her bölüm öne doğru yarım yuvarlak şeklinde çıkma yapmaktadır. Ahşap olan korkuluklar, altta ters palmet sıralarından oluşur. İç mekanda duvar yüzeyleri sıvanıp, boyanmıştır. Herhangi bir süsleme unsuru yoktur. Güney kenardaki duvar yüzeyi, plasterler üzerine oturan, yuvarlak kemerler ile üç bölüme ayrılmıştır. Duvar yüzeyinin ortasında yer alan taş mihrap, çokgen nişli ve yedi sıra mukarnas kavsaralıdır. Kavsaranın üçgen köşeliklerinde altın yaldızla boyalı bitkisel motifler yer alır. Kavsara üzerindeki dikdörtgen pano üzerinde “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazısı vardır. Alınlık kısmı yuvarlak kemer şeklinde olan mihrabın, iki yanında plasterler iki bölümlü olarak düzenlenmiştir. Her iki bölümün de volütlü ve sarkıtlı başlıklarla belirginleştirildiği dikkati çeker. Mihrabın sağ yanında yer alan minber kapısının iki yanında kare altlığa ve dilimli gövdeye sahip birer sütun bulunur. Giriş, dikdörtgen formlu ve düz lentoludur. Girişin üzerinde, dikdörtgen bir pano içerisinde hat örneği vardır. Girişin tepeliği, ortada ay – yıldız motifinin iki yanında birer volüt şeklinde oluşturulmuştur. Minberin üçgen şeklindeki aynalık kısmı sadedir. Korkuluk kısmı ise yan yana beş adet kare pano, bu kare panolar içinde de birer daire motifleri bulunur. Köşk kısmı, altıgen gövdeli dört adet sütuna oturur. Minber, düz bir silme ve üstündeki bir sıra diş motifinden oluşan kornişten sonra cam külahla sonuçlanır. Minberdeki taş süslemeler altın yaldızla süslenmiştir.
Caminin ana mekânı, ortada dört sütunla taşınan bir merkezi kubbe, merkezi kubbenin dört köşesinde küçük boyutlu birer kubbe ve küçük kubbelerin arasındaki tekne tonozlarla örtülüdür. Buna ilaveten kuzeydeki iki sütun ve köşelerde çapraz tonoz, ortadaki tekne tonozlu girişi sayarsak, üç sahınlı camide örtü ve sütun sayısı artmaktadır. Üst örtüyü taşıyan sütunlar, mukarnas başlıklı olup, birbirlerine ve duvarlardaki gömme ayaklara sivri kemerlerle bağlanır. Merkezi kubbenin kasnağındaki dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemerli sekiz adet pencere, iç mekanın aydınlanmasında büyük katkı sağlar. Kuzeybatı köşede yer alan minaresi, kare kaideli, soğan biçimli pabucu olan, onaltıgen gövdeli ve tek şerefeli olup, üstte konik bir külah üzerine oturan alemle son bulur.
2-KURŞUNLU CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 12. 01.1979/ A-1490 (Y.K.K.)
Yapım Tarihi : 1586 - 1587
Yaptıran : Allah Kulu adıyla anılan bir hayırsever
Yapı Tipi : Cami
Hamam ve çeşme ile birlikte, Kurşunlu Külliyesi’nin bir parçası olan Cami, giriş üzerinde yer alan kitabesine göre 1586 - 1587 (H. 995) yılında inşa edilmiştir. Harime giriş sağlayan kapının kemer dilimleri içinde yer alan dört satırlık Türkçe kitabede ebcet hesabı ile tarih düşülmüştür. Kitabe şöyledir:
Hak yoluna îdüp mâl Allâh kûlu pek mebzû
Bu câmi’î yaptırdı Düşürdî zehî ma’kûl
Hayrile bulup itmâm Oldukda 'aliyyü’l-ma’mûl
Denildî ânâ târîh Hayratı ola Makbûl 995.
Meyilli bir arazinin düzeltilmesiyle oluşturulan düz bir alan üzerine inşa edilen yapı, üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli harimden oluşur. Yapının, kuzeydoğu köşesinde minaresi, doğu ve güneyinde haziresi vardır. Malzeme bakımından beden duvarlarında kesme taş kullanılmıştır. Caminin kuzey cephesinde yer alan ve dört adet yekpare taş sütun üzerine oturan üç gözlü son cemaat yerinin üzeri kubbe ile örtülü olup, yanları günümüzde camekânla kapatılmış durumdadır. Sütunlar, birbirine düzgün kesme taş işçilikli, basık sivri kemerlerle bağlanmıştır. Son cemaat yerinin doğusunda yer alan minaresi, kare kaideli, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir. Pabuç kısmının altı pahlanmış, üstü ise altıgen olarak düzenlenmiştir. Cephelerinde, basık sivri kemerli nişler vardır. Minare, kurşun kaplı konik bir külah üzerindeki alemle son bulur. Yapının batı cephesinde üç, diğer cephelerinde ikişer olmak üzere toplamda 9 adet penceresi vardır. Pencereler, dikdörtgen formlu, yuvarlak kemer açıklıklı, demir şebekeli olup, dışa doğru kademelenme gösteren, silmeli bir çerçeve ile sınırlandırılmıştır. Cepheler, üstte silmeli taş bir saçak ile sonlanır.
İç mekâna, son cemaat yerinin ortasındaki çift kanatlı bir kapıdan girilir. Basık kemerli açıklığa sahip kapının alınlığı üçlü yonca yaprağı biçimli kemer formunda düzenlenmiştir. Solda, minareye çıkışı sağlayan bir kapı bulunur. Giriş kapısının iki yanında da yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu birer pencere yer alır. Pencereler, dıştan demir parmaklıklı olup, kapı alınlığındaki dikdörtgen panoda, yapının inşa kitabesine yer verilmiştir. İç mekâna girince kuzeyde ahşap bir mahfil yer almaktadır. Orijinal olmayan ve sonraki yıllarda yapılan mahfile, giriş kapısının solundan bir merdivenle çıkılır. Mihrap, dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemerlidir. Yuvarlak kemerli düz bir bordür, en üstteki alınlık kısmını da kapsayarak, mihrabı üç yönden ters “U” şeklinde çevrelemektedir. Bu bordür, düz yüzeyli olup altın yaldızla boyanmıştır. Mihrap bordüründe altın yaldızlı zemin üzerine lacivert, mavi, kırmızı ve yeşil renklerle, karanfil ve kenger yaprağını hatırlatan bitkisel motifler işlenmiştir. Güney duvarın batı köşesine yer alan minber, özgün değildir. Ahşap olan minberin üzeri boyanmıştır. Korkuluğunda oyma tekniği ile yüzeysel olarak baklava motifleri işlenmiştir. Kare planlı harim, duvarlarda gömme plasterlere oturan kemerlere ve köşelerde yuvarlak kemerli tromplara oturtulmuş sağır bir kubbe ile örtülmüştür. Haziresinde Osmanlı dönemine ait mezar taşları yer alan Kurşunlu Camisi, en son 1986 yılında, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarılmıştır.
3-BEHRAMŞAH CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Avutmuş Mahallesi
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 12. 01. 1979 / A-1490 (Y.K.K.)
Yapım Tarihi :
Yaptıran : Muzafferüddin Muhammed
Yapı Tipi : Cami
Camiye ait herhangi bir kitabe yoktur. Kaynaklar, yapıyı Mengücek Beyi Muzafferüddin Muhammed’in inşa ettiğini belirtir. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, kareye yakın planlıdır (11, 47 X 12, 34 m.). Beden duvarlarında malzeme olarak kalın derzli moloz taş kullanılmıştır. Harimin üzeri, sivri tromlarla geçilen, sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülüdür. Harimin kuzey cephesinde, üç gözlü son cemaat yeri ve son cemaat yerinin doğusunda da minaresi bulunur. Revak şeklinde düzenlenmiş olan son cemaat yerinin yanları kapalı tutulmuştur. İki adet yekpare taş sütunu birbirine bağlayan üç sivri kemerle dışa açılan son cemaat yerinin üzeri, pandantif geçişli üç kubbe ile örtülüdür. Yapı, batısından geçen yol seviyesinden 3. Aşağıda kaldığı için, son cemaat yerine taş bir merdiven ile inilir. Son cemaat yerinin doğusunda bulunan minare taş kaideli ve tuğla gövdeli olup, tek şerefelidir. Minarenin pabuç kısmının köşeleri pahlanmıştır. Depremde zarar gören minare VGM tarafından aslına uygun onarılmıştır. Şerefe altına, tuğlaların farklı yönde dizilimleriyle kirpi saçak şeklinde bir görünüm kazandırılmıştır. Şerefeden sonra incelerek yükselen petek kısmının üstünde konik külah yer alır. Ana mekânın kuzey cephesi ortasında yer alan giriş kapısı, kare formlu olup, giriş açıklığı sivri kemerli bir niş şeklinde vurgulanmıştır. Kapının iki yanında birer adet pencere yer alır. Bu pencereler dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı olup, üzerinde sivri bir hafifletme kemeri yer alır. Ayrıca yapının, doğu ve güney cephelerinde ikişer pencere daha vardır. Pencerelerin tamamı dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı ve demir şebekelidir. Yapının batı cephesi tamamen sağır olarak düzenlenmiştir. Yapıya oranla yüksek tutulan kubbe kasnağında kare formlu, yuvarlak kemer açıklıklı dört adet pencere bulunur. Harimin kuzeyinde yer alan tek yönlü mahfile girişin doğusunda yer alan bir merdiven ile ulaşılır. Köşk kısmı bulunan mahfil, ortada iki adet ahşap direkle desteklenir. Mihrap nişi yarım yuvarlak formludur. Minber ahşap olup, sonradan yaptırılmıştır.
4- KADIOĞLU CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Kırkgöz Mahallesi Kadıoğlu Mevkii
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : Tescil kaydı yoktur.
Yapım Tarihi : 1924
Yaptıran : Dikzade Hayri Efendi
Yapı Tipi : Cami
Kırkgöz Mahallesi, Kadıoğlu Mevkiinde yer alır. Giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre 1929 (H. 1924) yılında Dikzade Hayri Efendi tarafından yaptırılmıştır. Minaresinde yer alan ay-yıldız demir levhadaki yıldızın üzerinde “Kadızade Mehmet Efendi” yazmakta olup, bu kişinin yapının mimarı olduğu belirtilir. Son cemaat yeri ve tek kubbeli harimden oluşan yapının son cemaat yeri sonradan harime dahil edilmiştir. Son cemaat yerinin özgün şeklinde solunda bir oda, sağında minare kaidesi yer almaktayken günümüzde bu bölüme ait kemer ve sütun parçaları çevreye dağılmış durumdadır. Harim duvarları alçı ve yağlıboya ile boyanmıştır. Mihrabı taş, minberi cevizdendir.
5- TAMZARA CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Tamzara Mahallesi
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 19. 08. 2009 / 2266
Yapım Tarihi : 1901
Yaptıran : Mahmud Nazmi Efendi ve Diğerleri
Yapı Tipi : Cami
Tamzara Mahallesi merkezinde yer alan camiye ait yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren kitabesi veya dönem kaynağı mevcut değildir. Ancak caminin içerisinde duvarda asılı bulunan üç adet belge, caminin inşa tarihi, mimarı, ustaları, caminin yapımına destek verenleri ve geçirdiği onarımları belirtmektedir. Bu belgelerden ilki Osmanlıca olup, 30 Ekim 1901 tarihinde Tamzara İmamı Kara Mehmed Oğlu İsmail Kazım Efendi tarafından yazılmıştır. 1938 senesindeki tamirat sırasında bir küpün içerisinde bulunan bu tarihçeye göre cami, 30 Eylül 1901 tarihinde ibadete açılmıştır. Caminin baş mimarı Gümüşhane’nin Torul Kazası’na bağlı Mavrinas Köyü’nden Hacı Lefter Oğlu Timyos Efendidir. Mükellef ustası yine aynı köyden Bavli Oğlu Yorake Usta olup, diğer ustalar Bavli Oğlu Hacı Nikola, Harabati? Usta, Yani Temürcü Oğlu Yor Usta, Sava Oğlu Tınas Usta olarak belirtilmiştir. Aynı kitabeye göre caminin yapımına destek verenler şunlardır:
1- Karahisar-ı Şarki Muhasebecisi Mahmud Nazmi Efendi
2- Tamzaralı Selimzâde Hacı Şerif Efendi bin Mustafa Ağa
3- Şişmanzâde Osman ve Mustafa ve Receb biraderler
4- Umûm-ı ahali tarafından belli başlı kimseler (Hacı Kara Mehmedoğlu Abdurrahman Efendi, Muhtar Musa Efendioğlu Şerif Bey, Küçükzade Hacı Abdullah Efendi, Salih Efendi, Edhem Efendi, Salih Efendizade Muharrem Efendi, Recep Efendi, Hacı Alizade İshak Efendi
Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olan cami, son cemaat yeri ve harimden oluşur. taş ve kısmen ahşap ile inşa edilen yapının kuzeyinde, çıkmanın üzerine gelecek şekilde tek şerefeli ahşap bir minaresi bulunmaktadır. Cami, içten bağdadi tekniği ile yapılmış kaburgalı bir kubbe, üzerine dıştan kırma çatı ile örtülüdür.
Kuzey cephe duvarı, ana giriş, girişe çıkılan on basamaklı merdiven, girişin üzerine gelen ve minareye geçit veren merdivenin bulunduğu kapalı bir çıkma, çıkmanın üzerinde minare ve mahfilin bu yöne bakan yüzeyinden oluşmaktadır. İki kanatlı ve ahşap olan kapı, sonradandır. Girişin üzerinde bulunan genişlemesine dikdörtgen gövdeli çıkmayı iki ahşap sütun taşımaktadır. Sütunlar armudi formlu taş kaide üzerine oturtulmuştur. Sütun başlığı küp şeklinde olup, çıkmanın altına eliböğründelerle bağlanmıştır. Giriş kısmının iki yanında dikdörtgen formlu, sivri kemer açıklıklı ve demir korkuluklu birer pencere bulunmaktadır. Pencereler, dıştan, yüzeyden hafif dışa taşıntılı olarak yapılmış söve ile çevrilidir. Sövenin üzeri içbükey ve dışbükey profillerle hareketlendirilmiştir. Ana mekândaki pencerelerin tamamı bu formda inşa edilmiştir. Beden duvarının taş bölümünün bağdadiye dönüştüğü yerde dikdörtgen formlu düz bir silme vardır. Bu silme, çıkma haricinde tüm cepheyi dolaşmaktadır. İç mekânda, kuzey beden duvarında, altta giriş kapısı ve iki yanında birer pencere bulunmaktadır. Mahfile, girişin doğusunda bulunan ahşap bir merdiven ile çıkılır. Ahşaptan yapılan mahfilin tam ortasında, mekâna doğru uzanan yuvarlak formlu bir balkon vardır. Mahfil, güneyde ahşap bir korkulukla çevrelenmiştir. Mahfilden, kuzey beden duvarının tam ortasında bulunan bir kapı ile çıkma şeklinde yapılmış olan minarenin merdivenine geçilir. İç mekânda, doğu duvarı, kubbeyi taşıyan ayakların yüzeyi bölmesiyle üç bölümlü bir görünüm kazanmıştır. Yuvarlak kemerle sonlanarak kubbeye geçişin sağlandığı bu bölümlerin her birinin ortasına gelecek şekilde üç adet sivri kemer açıklıklı pencere bulunmaktadır. Beden duvarında herhangi bir süsleme unsuru bulunmamaktadır. Güney duvarın orta ekseninde, yüzeyden taşıntı yapan mihrap yer almaktadır. Mihrabın batısında bulunan minber tamamen ahşap malzemedendir. Mihrap nişi yuvarlak formludur. Kalemişi tekniğinde bitkisel bezeme unsurları ile süslenen mihrabın kavsarasına deniz kabuğu motifi işlenmiştir. Taç kısmında ise sonradan sülüs ile yazıldığı anlaşılan mihrap duası vardır. Mihrabın batısında bulunan minber, ahşaptan, makine işçilikli ve sonradandır. Minberle aynı malzemeden yapılmış olan vaaz kürsüsü mihrabın doğusunda kalan pencere ile doğu duvarı arasında kalan bölüme yerleştirilmiştir. Beden duvarında herhangi bir süsleme unsuru bulunmamaktadır. Yapı, içten kaburgalı bir kubbe, dıştan ise kırma çatı ile örtülüdür. Kubbe, sekizgen bir kaideye oturur. Sekiz adet ahşap sütun üzerine oturan kubbe, sütunlardan itibaren içbükey ve dışbükey profillerle perde dökümlerini andıracak şekilde dalgalanarak yükselir. Kubbe karnı, sütunlardan itibaren göbeğe doğru sekizgen kaburgalı olarak yapılmıştır. Kubbenin tepe noktasında sekiz kollu bir yıldız motifi bulunmaktadır. Yıldızın kolları balıksırtı şeklinde yapılmıştır. Kubbe içi beyaz, ortadaki sekiz kollu yıldız ise kırmızı ve mavi renk boya ile boyanmıştır. Bu görüntüsüyle kubbe, caminin en gösterişli bölümünü oluşturur. İç mekân, cephelerde özellikleri belirtildiği üzere doğu ve batı üçer, kuzey ve güneyde ikişer olmak üzere toplam on adet pencere ile aydınlatılmıştır.
66- ASARCIK KİLİSESİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Şaplıca Köyü Asarcık Mahallesi
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 13. 02. 1986 / A - 1855
Yapım Tarihi : 1890
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Şaplıca Köyü’nün Asarcık Mahallesi’nde yer alır. Giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre 1890 yılında inşa edilmiştir. Rumca kitabesinde “Meryemananın çağrısı sene 1890” yazılıdır. Doğu-batı ekseni üzerinde uzanan ve dikdörtgen bir zemin şeması gösteren kilise üç nefli bazilikal planlıdır. Yapının batısında narteks bölümü, doğusunda ise üçlü apsis yer alır. Çan kulesi yoktur. Malzeme bakımından moloz ve düzgün yonu taş kullanıldığı görülmektedir. Duvar örgüsünde moloz; silme, söve, iç mekândaki plastır ve kemerlerde ince yonu taş malzeme kullanılmıştır.
Kilisenin batı cephesinde yer alan narteks bölümü, yuvarlak kemerlere oturan üç adet çapraz tonozla örtülüdür. Ortadaki tonoz yanlardakine göre daha büyüktür. Tonozlar, batıda yuvarlak formlu ve iyon başlıklı dört adet sütun; doğuda ise duvara bitişik dört adet dikdörtgen kesitli kolon ile taşınır. Bu cephenin önüne, cepheye bitişik olarak sonradan başka bir yapı eklenmiştir. Kilisenin güney cephesinde naosa geçiş veren yuvarlak kemer alınlıklı bir giriş, girişin üst seviyesinde ise dikdörtgen planlı ve düz atkı taş açıklıklı üç adet pencere yer alır. Kapı, iki kanatlı olup demirdendir. Kapı kanatlarında dörderden sekiz adet tabla yer alır. Üst tablalarda X biçimli birer haç motifi bulunur. Kapı üzerindeki pencerenin üst seviyesinde, duvara gömülü şekilde başlık biçimli iki adet payanda vardır. Bunların işlevi tespit edilememiştir. Bu cephenin narteks bölümüne isabet eden bölümünde, diğer cephelerden farklı olarak daha çok andezit taşı kullanılmış olup, sonraki dönem müdahalesi görünümü vermektedir. Cephenin doğusunda kalan pencere açıklığı, ahşap kepenkle kapatılmıştır. Kilisenin doğu bölümünde yarım yuvarlak formlu üçlü apsis yer alır. Beşik tonoz örtülü apsislerde, küçük boyutlu birer adet pencere yer alır. Cephenin apsis üzerinde kalan yüzeyi ortasında yuvarlak formlu ve haç şeklinde bir pencere bulunur. Kilisenin güney cephesinde ise naosa açılan dikdörtgen formlu ve düz atkı taş açıklıklı üç adet pencere yer alır. Kilisenin cepheleri, kısa tutulmuş taş saçakla son bulur. Kilise, içten beşik tonoz, dıştan beşik çatı ile örtülüdür. Kilisenin ana girişi naosun batı cephesi ortasındadır. Narteksin orta bölümünden geçilen bu giriş, dikdörtgen formlu, düz atkı taş açıklıklı ve demir kapılıdır. Pencere lentosunda yer alan Rumca kitabesinden sadece inşa tarihi olan 1890 yazısı okunabilmiştir. Naosun batısı iki katlı olup, üst kat kadınlar mahfilidir. Buraya batı ve güneyde yer alan girişlere bitişik olan merdivenle ulaşılır. İç mekan duvar yüzeylerindeki freskler kısmen günümüze kadar ulaşmış olup, teması anlaşılamamaktadır.
7-EVCİLİ KÖYÜ KİLİSE CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Evcili Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 22. 08. 2005 / 397
Yapım Tarihi : 19. yy.
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Evcili Köyü’nde yer alır. Günümüzde cami olarak kullanılan kilisenin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren kitabesi ya da dönem kaynağı mevcut değildir. Yöredeki benzer örneklerle karşılaştırıldığında, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yapı, camiye dönüştürülürken birtakım değişiklikler geçirmiştir.
Mevcut kalıntılardan yola çıkarak yapı; üç nefli bazilikal planlı, batısında narteks bölümü, doğusunda üçlü apsisi yer alan, içten beşik tonoz dıştan kırma çatı örtülü bir kilisedir. Yapının batı cephesinde yer alan narteks bölümü sonradan yıkılmıştır. Narteksin izleri batı cephesinde görülmekte olup, izlere göre narteks, üç adet tonozla örtülüdür. Nartekse ait sütun parçaları çevreye yayılmış durumdadır. Yapının kuzey ve güney cepheleri özgünlüğünü korumuş olup, bu cephelerde karşılıklı olarak yerleştirilmiş küçük boyutlu dörder adet küçük mazgal pencere vardır. Yapının doğu cephesinde yer alan üçlü apsisten ikisi yıkılmış olup, birisi minareye dönüştürülmüştür. Orta apsisin yerine giriş açılmıştır. İç mekânda duvar yüzeyleri sıvanıp boyanmıştır. Tonoz olan üst örtü, içten düz ahşap tavana dönüştürülmüş olup, dıştan beşik çatı ile örtülüdür.
8- LİCESE KİLİSESİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Şaplıca Köyü Licese Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: Ada: Parsel:
Karar / Tarih : 13. 02. 1986 / A-1855
Yapım Tarihi : 1874
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Şaplıca Köyü’nün Licese Mahallesi’nde yer alır. Batı cephesindeki giriş üzerinde yer alan Rumca kitabesine göre kilisenin “Aziz Georgios”a ithafen 1874 yılında inşa edilmiştir. Kuzey cephesindeki giriş üzerindeki başka bir kitabede, 1875 yılında “Elisabeth Sagdoklina” adında birinin kiliseye bağışta bulunduğu ifade edilmektedir. Doğu-batı ekseni üzerinde uzanan kilise, dikdörtgen bir plan şemasına sahip olup üç neflidir. Yapının batısında narteks bölümü, doğusunda ise üçlü apsis yer alır. Kesme taş malzeme ile inşa edilen kilisenin çan kulesi, kuzey cephesinin batı köşesine bitişik olarak inşa edilmiştir. Kilisenin batısında yer alan narteks bölümü iki katlı düzenlenmiş olup, ortada iyon başlıklı iki sütuna, yanlarda ise duvarlara oturur. Narteksin kadınlar mahfili olarak kullanılan ikinci katına içerden girişin iki tarafında yer alan merdivenlerle ulaşılır. Narteksin üst katı, batı yönde üç adet mazgal, bir adet yonca yaprağı biçimli pencere ile aydınlatılmaktadır. Kilisenin kuzey ve güney cepheleri benzer düzenlemeye sahiptir. Bu cephelerde karşılıklı olarak yerleştirilmiş dikdörtgen formlu ve düz atkı taş açıklıklı üçer pencere yer alır. Bu iki cephenin üçgen alınlık bölümlerinde ise birer adet yonca yaprağı biçimli pencere vardır. Kuzey cephenin batı tarafında farklı olarak bir giriş daha mevcut olup, bu cephenin narteks bölümüne bitişik baldaken tarzlı bir çan kulesi vardır. Buraya giriş narteksin ikinci katından sağlanır. Kilisenin doğu cephesinde yarım yuvarlak formlu üçlü apsis vardır. Apsislerde birer adet mazgal pencere açıklığı bulunur. Bu cephenin apsisler üzerinde yer alan üçgen alınlık şeklinde tasarlanmış bölümlünde diğer cephelerdeki ile aynı formda yonca yaprağı biçimli pencere bulunur. Yapının üst örtüsü merkezi kubbeli olup, kubbe sonradan çökmüştür. Günümüzde ise beşik çatı şeklinde basit bir örtü ile korunmaya çalışılmaktadır.
Naos bölümünün ana girişi batı cephesindendir. Giriş bölümünde dıştan içe doğru bitkisel ve geometrik motiflerden oluşan bordür sıraları vardır. Girişin iki yanında yer alan merdivenlerle mahfile ulaşılır. Günümüzde büyük ölçüde çökmüş durumda olan üst örtü beşik tonoz şeklinde olup, ortası merkezi kubbelidir. Kubbeyi taşıyan sütunlar iyon başlıklı olup, yuvarlak kemerlere oturan kubbe pandandif geçişlidir. Kilisenin doğusunda yer alan apsislerdeki nişlerin çevrelerinde bitkisel ve geometrik motiflerden oluşan bordür sırası dolanır. Kilisenin duvarlarında yer alan fresklerin büyük bölümü günümüzde tahrip olmuş durumdadır. Orta nefin doğu ucunda yer alan kemer üzerindeki üçgen boşluğa yerleştirilmiş karşılıklı boru üfleyen melek tasviri fresklerin en iyi korunmuş bölümünü teşkil eder.
9- MERYEMANA MANASTIRI
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Sarıyer Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 13. 02. 1986 / A-1855
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Manastır
Sarıyer Köyü, Kayadibi Mahallesi’nin doğusunda bulunan Meryemana Manastırı’nın ilk kuruluşu, güncel kaynaklarda 481 – 490 yılları olarak yazılsa da, bu bilgiyi doğrulayacak herhangi bir kayıt mevcut değildir. Akademik yayınlarda, manastırın ortaçağlarda inşa edildiğini, 19. yüzyılda ise yanarak büyük bir tahribata uğradığını ve tamamen yenilendiğini bildirmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan 1908 tarihli bir belgede, manastırın Başpapaz Yuvanikyus namına kayıtlı olduğu, Yuvanikyus’un bilâveled ölümü üzerine müzayede ile satış kararı alındığı, bu karardan vazgeçilerek manastırın yeni papaz İlya Efendi’ye tahsis edilmesinin talep edildiği görülmektedir.
Tapu kaydına göre 27.500 metrekarelik bir alana yayılan manastır kompleksinde maşatlık, şapel, bahçe, ayazma, çeşme, mezar yapısı, manastır, kilise ve dehliz yapıları yer alır. Maşatlık (mezarlık), Kayadibi Köyü’nün doğusunda hafif meyilli bir arazi üzerinde bulunmaktadır. Çevresi taş duvarla çevrili olan maşatlığın girişi, batı cephesinin güney köşesindedir. Burada 40 – 50 civarında mezarın bulunduğu mahalle sakinleri tarafından ifade edilmektedir.
Kareye yakın dikdörtgen planlı olan şapelin, batıdaki giriş kısmının sadece temel izleri mevcutken, doğu kısmı pencereden itibaren kemerin üst seviyesine kadar ayaktadır. Şapelin içten ve dıştan yarım yuvarlak formlu apsisi sağlam durumdadır. Ayazma, çeşme, mezar ve bir odanın yer aldığı manastır bahçesi iki kademeli olarak inşa edilmiştir. Ayazmanın bir kısmı doğal kayalıktan faydalanılarak muntazam olmayan moloz taş malzeme ile inşa edilmiş olup, yuvarlak planlı ve yaklaşık üç metre çapındadır. Ayazmadan sonra güneye yönelen yolun sonunda çeşme vardır. Arkasında sarnıç şeklinde su deposuna sahip olan çeşme, üçgen alınlıklı olup, sivri kemerli bir nişe sahiptir. Bu nişin ortasında kare planlı kitabelik ve her iki yanında da küçük birer niş vardır. Kitabelik kısmı boş olup, kitabeliğin her iki yanında maşrapa koymak için kemerli iki küçük niş daha vardır. Su deposunun içi, kısmen tahrip olmuş kırmızımsı bir sıva ile kaplanmıştır. Deponun üzeri kısmen çöküktür. Çeşmenin güneyinde, doğal kayanın çıkıntısı üzerine set şeklinde taş duvar örülerek, içinin toprakla doldurulması sonucu elde edilmiş bir mezar yapısı vardır. Mezar, defineciler tarafından tahrip edilmiştir.
Manastır, doğal kayanın oyuğuna inşa edilmiş olup dört kademeli bir plan şeması sergiler. Manastır girişine, bahçeden doğal kaya üzerine yontma olarak inşa edilen merdivenle ulaşılır. Giriş, basık kemer açıklıklıdır. Girişin hemen solundan yuvarlak kemerli küçük bir kapı ile kuzeydeki bölümlere geçilir. Bu bölümlerin üzeri çöktüğü için fonksiyonları anlaşılamamaktadır. Giriş kısmının güneyi muhtemelen doğal kayanın üzerinde kalan boşluğun doldurulup, düzleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Manastırın bu katının üzerinin beşik tonozla örtülüdür. Tonozun üzeri teras şeklinde düzenlenmiştir. Terasa; banyo, tuvalet gibi birimlere girilen kapının hemen sağındaki bir merdivenden çıkılır. Teras seviyesinden başlayan ikinci kademe, manastırın esas bölümünü oluşturur. Buraya, terastan yuvarlak kemerli bir kapı ile girilir. Kapıdan geçildikten sonra beşik tonoz örtülü, uzunlamasına dikdörtgen planlı, diğer birimlere geçişi sağlayan, merkezi nitelikli ana mekâna ulaşılır. Duvarlardaki izlere bakılarak, şimdi burada bulunmayan bir asma katın mevcut olduğu anlaşılmaktadır. Merkezi mekânın kuzeyinde girişe yakın bir yerde yuvarlak kemerli açıklıktan dar bir birime geçilir. Beşik tonozla örtülü, içi yıkıntılarla dolu olan bu birimin mahiyeti tam olarak anlaşılamamaktadır. Güneydeki birimlere beşik tonoz örtülü bir dehlizden geçilir. Dehlizin güneyinde ocak ve fırından anlaşılacağı üzere bir mutfak vardır. Fırın ve ocak, mutfağın güney duvarında olup, yıkık vaziyettedir. Merkezi mekânın kuzeyindeki bölüme, yuvarlak kemerli bir açıklıktan geçilir. Bu yerin kuzey ve güney duvarlarında, değişik büyüklüklerde nişler ve insan elinin ulaşabileceği yükseklikteki terek izleri vardır. Kuzey duvarındaki iki nişin arasına açılmış ocak, yıkık vaziyette olup, baca deliği sağlamdır. Aynı duvarın doğu tarafında yalnızca sokularak girilebilecek, depo şeklinde küçük bir birim vardır. Merkezi mekânın doğusundaki, yuvarlak kemerli bir açıklıktan geçildikten sonra kuzeye yönelen merdivenden manastırın üçüncü katına ulaşılır. Bu kat, genişçe bir teras ve terasın kuzeyinde kalan hücrelerden oluşur. Keşiş hücreleri ve kuzeydeki doğal kayanın arasında bulunan merdivenle manastırın dördüncü katına ulaşılır. Bu katta bir kilise ve beşik tonozlu dehliz bulunur. Kilise, bazilikal planlı olup, üç neflidir. Yapıya, batı duvarının ortasındaki yuvarlak kemerli, alınlıklı ve dikdörtgen planlı kapı açıklığından girilir. Bunun dışında kuzey ve güney cephelerinin ana girişe yakın bölümlerinde birer giriş daha bulunmaktadır. Yapının doğusunda, neflerin uzantısı olarak devam eden üçlü yarım yuvarlak apsis vardır. Apsis içten ve dıştan yarım yuvarlak formlu olup, her bölümün üst seviyesinde dışa doğru yönelen birer mazgal vardır. Yapının kuzey ve güney cepheleri simetrik olup, üçlü kemer şeklinde düzenlenmiştir. Ortadaki kemerler, yanlardakilere göre daha geniştir. Kemerli bölümlerin üst seviyelerinde, yuvarlak kemerli birer pencere açıklığı vardır. Kilisenin üst örtüsü yıkılmış olup, mevcut kalıntılardan, neflerin üzerinin beşik tonozla örtülü olduğunu ve orta nefin merkezinde bir kubbenin yer aldığını anlamak mümkündür. Kubbeyi taşıyan sütunlar, sütun başlıkları ve pabuçları yıkıntılar arasındadır. Kilisenin doğusunda, 1, . genişliğinde, beşik tonozla örtülü dehliz şeklinde bir yapı vardır.
10-TURPÇU KÖYÜ KİLİSE CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Turpçu Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 23. 11. 2001 / 4309
Yapım Tarihi : 1874
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Turpçu Köyü’nde yer alır. Günümüzde cami olarak kullanılan kilisenin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren kitabesi ya da dönem kaynağı mevcut değildir. Ancak çan kulesinin bileziklerinden birisi üzerinde 1874 tarihi yazılıdır. Yöredeki Asarcık ve Licese kiliseleri gibi benzer örnekleriyle karşılaştırıldığında, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yapı, camiye dönüştürülürken iç mekân önemli ölçüde müdahale görmüş olsa da cepheleri özgün şeklini günümüze kadar korumuştur. Narteks bölümü bulunan kilisenin üçlü apsisi yıkılmıştır. Mevcut durumundan hareketle yapı; üç nefli bazilikal planlı, batısında narteks bölümü, doğusunda üçlü apsisi yer alan, içten beşik tonoz dıştan kırma çatı örtülü bir kilisedir.
Yapının batı cephesinde yer alan narteks bölümü ayaktadır. Narteks, batıda üç adet iyon başlıklı sütun ile taşınmakta olup, kuzeyde duvara oturur. Yuvarlak kemerlerin taşıdığı üç adet çapraz tonoz örtülü olan narteks bölümü iki katlı olup üzeri kadınlar mahfili şeklinde düzenlenmiştir. Narteksin güney cephesine bitişik olan çan kulesi Licese Kilisesindeki kuleye benzemektedir. Kulenin üzeri yıkılarak minareye dönüştürülmüştür. Alt bölümünde geometrik motiflerin yer aldığı kuleye geçiş narteksin ikinci katındandır. Yapının kuzey ve güney cepheleri özgünlüğünü korumuş olup, bu cephelerde yer alan pencereler aynı formdadır. Kuzey cephede üç, güney cephede iki adet pencere yer alır. Dikdörtgen formlu ve düz atkı taş açıklıklı mazgal pencerelerin üzerinde yuvarlak kemerli alınlıklar vardır. Yapının güney cephesinde ikinci bir giriş bulunur. Günümüzde kapalı olan bu giriş dikdörtgen formlu ve düz atkı taş açıklıklı olup içten mihraba dönüştürülmüştür. Geometrik motifli bordürlerle çevrelenen girişin üzerinde yuvarlak kemerli bir alınlık, onun üzerinde de üçgen alınlık vardır. Yapının doğu cephesinde yer alan üçlü apsis sonradan yıkılmıştır. Naosun ana girişi, batı cephesi ortasındadır. Bu giriş zencerek motiflerinin yer aldığı bir bordür kuşağı ile çevrilidir. Giriş açıklığı sonradan daraltılmış, kapı kanatları değiştirilmiştir. İç mekân özgünlüğünü büyük ölçüde yitirmiş olup, özgün olarak günümüze duvara bitişik kolonlar, dört adet sütun ve kemer üzengileri ulaşmıştır.
160-TAŞ MESCİT
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 12. 01.1979/ A-1490 (Y.K.K.)
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Mescit
Kaynaklarda, kitabesinin Rumlar tarafından yok edildiği, yapının Eretnalılar döneminde Melik Ahmet Zamanında 1336 yılında yapıldığı belirtilmektedir. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, kare planlıdır (içten 7.80 X 7,05 m.). Malzeme bakımından beden duvarlarında moloz kullanılmıştır. Yapının kuzey duvarından dört sıra kaba yonu taş örgü günümüze kadar gelebilmiştir. Doğu duvarı tamamen yıkılmıştır. Ayakta olan batı duvarının taş kaplamaları dökülmüştür. Cephe duvarının üst kısmındaki eğrilikten yola çıkarak üst örtünün beşik tonoz olduğu izlenimi vardır. Haşim Karpuz, yapının doğu cephesi ortasında sivri kemerli ve mukarnaslı bir kapısı, kapının sağında bir mazgal penceresinin olduğunu, kapının mukarnas parçalarının, şehirdeki Müftü Camisinin mihrabında kullanıldığını belirtmektedir.
Caminin kuzey cephesinde yer alan son cemaat yeri kapatılmış olup, kuzey cephesinin ortasında sonradan yapılmış, dikdörtgen formlu, iki kanatlı demir bir kapısı vardır. Bu kapının iki yanı ile doğu ve batı yüzünde düz ahşap atkılı, dikdörtgen formlu birer pencere bulunur. Harime geçiş, kuzey cephesi ortasında yer alan girişten sağlanır. Girişin batısında bir pencere yer alır. Bu pencere, dikdörtgen formlu, basık kemer açıklıklı ve demir şebekelidir. Yapının doğu cephesinde altta ve üstte üçerden altı adet, güney cephesinde bir adet, batı cephesinde ise altta ve üstte ikişerden dört adet olmak üzere toplamda 12 adet penceresi vardır. Yapıdaki pencere formları farklı olup, doğu cephe alt pencereleri, dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemer açıklıklı, üst sıra pencereleri yuvarlak formlu; güney cephedeki pencere, dikdörtgen formlu ve basık kemer açıklıklı; batı cephe alt pencereleri, dikdörtgen formlu ve basık kemer açıklıklı, üst pencerelerinden biri yuvarlak diğeri ise dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemer açıklıklıdır. Pencerelerin tamamı mazgal şeklinde olup, alt sıradakiler demir şebekelidir. Harime giriş, dikdörtgen formlu, yuvarlak kemerli, ahşaptan çift kanatlı bir kapı ile sağlanır. Girişin üzerinde yer alan tek yönlü mahfile, girişin doğu yönünde bulunan ahşap bir merdiven ile ulaşılır. Ayrıca, son cemaat yerinin batısında bulunan on altı basamaklı bir merdivenle mahfile giriş verilmiştir. Mahfil, ortada yekpare iki adet taş sütun, yanlarda ise duvara gömülü birer ayak üstüne oturur. Güney duvarı ortasında giriş ekseninde yer alan mihrap, taş malzeme ile inşa edilmiş olup, üzeri boyanmıştır. Yarım yuvarlak nişe sahip olan mihrap, üçgen bir alınlıkla son bulur. Mihrabın her iki yanında da ikişer adet plaster bulunur. Plasterler üstte, kademeli silmelerden oluşan kornişle sonlanır. Mihrabın batısında yer alan minber ahşap olup, özgün değildir. Sonradan yapılan minberin aynalık kısmı sade olup, korkulukları üç sıra baklava dilimi motifinin yan yana dizilmesiyle oluşturulmuştur. Köşk kısmı, üç yönden kemerli olarak yapılan minber, onikigen külah üzerinde yer alan alemle son bulur. Harimin üzeri, ahşap tavanla örtülüdür. Tavanın ortası, dıştan içeri doğru kademeli olarak daralan bir şekilde yapılmıştır. Kırma çatı olan üst örtü, Marsilya tipi kiremitle kaplıdır.
160-FATİH MAHALLESİ KİLİSESİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Fatih Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: H40b24b Ada: 292 Parsel: 25
Karar / Tarih : 08. 10. 2004 / 40
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Fatih Mahallesi’nde Taşhanlar’ın güneydoğusunda yer alır. Çok az bir bölümü günümüze kadar ulaşan kilisenin apsis bölümü kısmen, diğer kısımları ise temel seviyesine kadar yıkılmış durumdadır. Ayakta kalan bölümlerinden hareketle 26.00X12.00 boyutlarında narteksli, bazilikal planlı ve üç apsisli bir Rum kilisesi olduğu düşünülmektedir. Kilisenin güneyinde 11.80X3.05 m. boyutlarında şapel olduğu düşünülen bir kalıntı daha vardır. Bazı kaynaklarda bu kalıntıların, “Archistrapos” diye tanımlanan kiliseye ait olduğu belirtilmektedir. Kemer ve köşelerde kesme, diğer yerlerde moloz taş kullanılarak inşa edilen yapıda, sütunlara ait kaide ve başlıklar mevcuttur.
160-TAMZARA KİLİSESİ VE ŞAPELİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Fatih Mahallesi
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : Tescil kaydı yoktur.
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise – Şapel
Çok az bir bölümü günümüze kadar ulaşan kilise Tamzara Mahallesi’nde yer alır. Kilisenin günümüzde kuzey ve doğu cepheleri kısmen ayaktadır. Doğu cephesindeki üçlü apsis bölümünün yarım yuvarlak formlu olduğu görülmektedir. Temel izlerine göre kilise, narteksi bulunan, üç nefli, bazilikal planlı bir yapıdır. Yine temel izlerine göre kilisenin güneyinde kiliseye bitişik olarak inşa edilmiş, şapel olabileceği düşünülen ek bir bölüm yer alır.
TAMZARA ŞAPELİ Tamzara Mahallesi’nde yer alan şapelden günümüze doğu cephesi ve apsisi ulaşmıştır. 9.40X6.30 ölçülerinde, tek nefli ve beşik tonoz örtülü olduğu anlaşılan şapelin apsisi içten yarım yuvarlak formlu olup, dıştan düz duvar şeklindedir. Apsiste iki adet niş yer almaktadır. Yıkıntılar arasında şapele ait mimari parçalar yer alır.
160- GÖYNÜK KİLİSESİ – I
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Şaplıca Köyü Göynük Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: Ada: Parsel:
Karar / Tarih : Tescil kaydı yoktur.
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Şaplıca Köyü’nün Göynük Mahallesi’nde yer alır. Günümüzde harap durumda bulunan kilisenin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren kitabesi ya da dönem kaynağı mevcut değildir. Kilisenin, günümüzde güney ve doğu cephesi kısmen, diğer cepheleri temel seviyesine kadar ayaktadır. Mevcut izlere göre doğu-batı ekseni üzerinde uzanan kilise, üç nefli ve bazilikal planlıdır. Yaklaşık 18.00X10.30 m. boyutlarında olan kilisenin batısında üç gözlü ve iki katlı bir narteks bölümü yer alır. Naos bölümünün duvarları büyük oranda yıkılmış olan kilisenin doğusundaki üçlü apsis kısmen ayaktadır. Yapının güneybatı köşesinde yuvarlak kemer açıklıklı bir başka girişinin olduğu görülmektedir. Bu özellikleri ile kilisenin Asarcık ve Turpçu Köyü kiliseleri ile benzer bir plan şemasında inşa edildiği anlaşılmaktadır.
161-GÖYNÜK KÖYÜ KİLİSESİ – II
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Şaplıca Köyü Göynük Mahallesi
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : Tescil kaydı yoktur.
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Şaplıca Köyü’nün Göynük Mahallesi’nde, mahallenin yaklaşık 500 metre batısındaki eski ve yıkık bir yerleşimin ortasında yer alır. Tek nefli şapel tarzında inşa edilen kilisenin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren kitabesi ya da dönem kaynağı mevcut değildir. Yaklaşık 10. 00X7.00 metre boyutlarındaki kilisenin doğusunda yarım yuvarlak formlu bir apsis bulunur. Apsisin iki yanında küçük birer niş vardır. Kilisenin batı cephesinde dikdörtgen formlu ve düz atkı taş açıklıklı girişi kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Kapı üzerindeki kitabelik boştur. Bu cephenin üst seviyesinde yonca yaprağı biçimli bir pencere yer alır. Yapının güney ve kuzey cephesinde kareye yakın formlu ve düz atkı taş açıklıklı ikişer adet; bu cephelerin kubbeye yakın üst seviyesinde yonca yaprağı biçimli birer adet pencere vardır. Doğu cephedeki apsis, kısmen yıkıktır. Yapının sekizgen kubbe kasnağında sekiz adet pencere yer alır. Pandantif geçişli kubbe, yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan duvara yapışık ayaklarla taşınır. Yapının kapı ve pencere sövelerinde, köşe silmelerinde, kemerlerde kubbe kasnağında kesme taş, diğer yerlerinde moloz taş kullanılmıştır. Köşe silmesi testere dişi şeklinde düzenlenmiştir.
160-BALCANA KÖYÜ KİLİSE CAMİSİ
İlçesi : Şebinkarahisar
Mahalle/Köyü : Balcana Köyü
Kadastral Durum : Pafta: Ada: Parsel:
Karar / Tarih : Tescil kaydı yoktur.
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
Balcana Köyü’nde yer alır. Günümüzde cami olarak kullanılan kilisenin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren kitabesi ya da dönem kaynağı mevcut değildir. Ancak yöredeki benzer örnekleriyle karşılaştırıldığında, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yapı, camiye dönüştürülürken önemli ölçüde değişime uğramış ve özgün şeklini kaybetmiştir. Yapının batı cephesinde yer alan dikdörtgen formlu, düz atkı taş açıklıklı, iki yanında duvara gömülü sütunceleri bulunan ve yuvarlak kemer alınlıklı giriş bölümü, kilisenin günümüze ulaşan en özgün mimari birimidir.