Geçmişte özellikle imece usulüyle yapılan işlerde bir raya gelen insanların uzun kış gecelerindeki en temel eğlence vasıtalarından biri birbirlerine karşılıklı olarak bilmece sormaktı. Özellikle fındık toplarken, fındık seçerken ve mısır ayıklarken bir araya gelen yaşlı, genç herkes birbirine bilmece sorardı. Bu süreçte gençler yaşlılardan eski bilmeceleri öğrenirlerdi.

Bilmecelerin halk arasındaki eski adı "Mesel" olup, kendine has kurallar çerçevesinde icra edilirdi. Bu geleneğin icrasıyla ilgili olarak Pamirli’nin verdiği bilgileri aynen alıyoruz:

Önce meselleşecek olanlar taraf taraf ayrılır. Ayrılmalar münakaşalı olur. Çünkü fazla mesel bilmek bu işte aranılan ilk şarttır. Hemen herkes bu gibilerle birlik olmak, dolayısıyla bahsi kazanan gruptan olmak ister. Nihayet meselleşme başlar. Bir tarafın söylediği meseli diğer taraf bulmaya çalışır. Bulursa mesel söylemek hakkı kendi tarafına geçer. Bulamazlarsa önceleri kendilerine ayrılmış yurt bölgelerinden münasip bir şehri diğer tarafa verirler. Eğer ne bulurlar ne de öğrenmek için mukabilinde istenilen şehri vermeden kendileri bir mesel söylemeğe kalkarlarsa, o grup hakkında derakap ceza tatbik edilir. Tatbik edilen bu ceza meselleşmelerdeki intizam ve disiplini anlatan çok enteresan bir tarzda gülünç ve düşündürücü mahiyettedir. Mesela meseli söyleyen grup şöyle başlar:

-Bir koyunum kaça alırsın?

- Beşe.

- Vermem beşe çalarım taşa.

- Bir koyunum var kaça alırsın?

- Altıya.

- Vermem altıya, doğrarım salataya.

Bundan anlaşılıyor ki meselleşmeler derin bir intizam içinde sırayı ve hakkı takip eder. Ceza oradakilerin tek endişesi olduğundan kimse pazara çıkarak gülünç bir şekilde satılmayı istemez. Haraç, mezat olanlar oradakilerin kahkaha ve eğlence mevzuu olurlar. Eğer satılmak başlamışsa kabahatli taraf suçunu çabucak anlar. Affedilmesi için ayrı bir şehri verir. Ceza kaldırılır. Meselleşme gene eskisi gibi devam eder. Meselleşme sırasında bir taraf şehirler kaybederken diğer taraf kazandığından meselleşmenin sonunda heyecan gittikçe artar ve kaybeden taraflar üzülürler.

Giresun ve çevresi bilmece bakımından da zengin bölgelerimizden biridir. Konuyla ilgili kaynaklara baktığımızda Giresun ve çevresinden derlenmiş çok sayıda bilmeceyle karşılaşmaktayız. Çeşitli yazılı kaynaklarda gördüğümüz Giresun bilmecelerin birkaç örnek:

Dal ucunda kınalı parmak……………………………………….…(Taflan/Kara yemiş)

Dal ucunda kırmızı boncuk……………………………..……………………….(Kiraz)

Ev üstünde gümüş tabak…………………………………..………….……………(Ay)

Dal ucunda tüylü dedem………………………………….……………………(Şeftali)

Bir kayadan iki yılan bakar………………………………..………………………(Kaş)

Dereden gölgesiz geçer…………………………………..………………………...(Ses)

Dal ucunda kitli sandık………………………………….…..…………………..(Ceviz)

Dal ucunda bal lokması………………………………….….…….…..…………(İncir)

Ev ardında oy anam oy………………………………….……..…….…………(Isırgan)

Kara tavuk karnı yarık………………………………….……………………….(Kahve)

Karanlık yerde katır tepişir……………………………….…………...…………..(Pire)

Dünyaya can dağıtır, kendinin hiç canı yok…………..…………….…...………….(Su)

Ayla açar

Günden kaçar……………..………………………….……….…….…………...(Yıldız)

Biri kaynar

Biri oynar……………………………………………………………….(Yemek, kepçe)

Bağırsan dinler

Susarsan inler……………………………………………………………….(Aksi Seda)

Gökten itilir

Yere dikilir……………………………………………………………………(Yıldırım)

Kapıyı açar

Kapamadan kaçar……………………………………………….……………...(Rüzgâr)

Hanım içerde

Saçı dışarıda……………………………………………..…..……………..…….(Mısır)

Alaca bulaca,

Çıkar gider ağaca……………………….……………………….……….……(Fasulye)

Yatağından çıkmaz

Yatmadan hiç bıkmaz………………………………….………………………..(Deniz)

Gider gider izi yok

Geri döner tozu yok……………………………………………………………(Vapur)

Derisi var kanı yok,

Nefesi var canı yok ………………………………………….………………….(Körük)

Eli yüzü buruşuk

Beyler ona alışık………………………………………………………………..(Sütlaç)

Mesel mesel metten,

Sakalı var etten………………………………….…………………………..…..(Horuz)

Suya düşer ıslanmaz,

Yer altında paslanmaz………………………………………………..……………(Işık)

Bir küçücük heykel,

Dibi yassı başı kel…………………………………………..………………….(Kabak)

Bakarsın cüce olur

Bakarsın yüce olur……………………………………….……………………..(Gölge)

Sarı öküz yattı kalkmadı

Kara öküz gitti gelmedi………………………………………………….(Ateş, Duman)

Büyür sinsi sinsi

Olur bir koca tepsi…………………………………………………….……………(Ay)

Kara kara yüzü var

Doymak bilmez gözü var………………………………………..…….……….(Toprak)

Gökten yere yağar

Yerden göğe ağar……………………………………..……………….(Yağmur, buhar)

Tavan üstünde takır tukur

Sanırsın halı dokur………………………………………………………….…….(Fare)

Ayda uçar,

Günde kaçar…………………………………………………………………….(Yarasa)

Dokunmayın kırılır

Sıcak bulsa dirilir………………………………...…….…………………….(Yumurta)

Sarıdır özü

Güldürür yüzü……………………………………………………..………..........(Altın)

Canlı kaçar

Cansız kovalar……………………………………………….………….............(Araba)

Dağa gider seslenir

Eve gider yaslanır…………………………………..…….…….………………..(Balta)

Bin ilik bin düğüm

Bin diyesin bilmeyesin……………………………………………………….(Balık ağı)

Başına vurdum

Kayboldu durdum………………………………………………………………...(Çivi)

Taştandır demirdendir

Yediği hamurdandır………………………………………….……………...(Değirmen)

İki delikli bir saplı

Bilmeyenin yok aklı……………………………………………………………...(İbrik)

Kendisi demirden

Kuyruğu kendirden………………………….……..……………………………..(İğne)

Bir demirim var çatal

Her şeyimi o satar……………………………..………………………………..(Kantar)

Git gelinim gel gelinim

Yol üstünde dur gelinim………………………………………………………….(Kapı)

Sesi çıkar canı çıkmaz

Canı çıkar sesi çıkmaz……………………………………….………………(Kemençe)

Günde beş defa sarmaş dolaş

Bil bakalım nasıl arkadaş……………………………………………………..(Seccade)

Adamdan yüksek

Tavuktan alçak…………………………………………………….…………….(Şapka)

Karşıda hot oturur

Biri kalkar biri oturur…………………………………………………………...(Terazi)

Evde çatmaya yarar

Dağda atmaya yarar……………………………………………………………..(Tüfek)

Başı kapı ardında

Kendisi dünya ucunda…………………………………………………………......(Yol)

Tasaları dindirir

Çocukları sevindirir…………………………….……………………………..(Bayram)

Yol üstünde kalaylı tas

Gelene de has gidene has………………………………………………………...(Cami)

Abdest alır namaz kılmaz

Kılanlardan geri kalmaz…………………………………………………………...(Ölü)

Nar tanesi nur tanesi

Dört köşenin bir tanesi………………………………………………….………..(Kâbe)

Altından vurdum direği,

Güm güm eder yüreği……………………………………………….……………(Soba)

Yeni gelinin fesi

Acı gelir nefesi…………………………………………………………..............(Biber)

Başı yeşil, kökü kırmızı,

Odur doyuran karnımızı…………………………………………..…………(Madımak)

Bir ufacık mil taşı

Dolanır dağı taşı………………………………………………………………..….(Göz)

El eker,

Göz seçer

Dil biçer…………………………….…………………………………………….(Yazı) Heriye yavrum heriye

Askerleri yürüye

Böyle sırt üstü nereye…………………………………….…………………...(Cenaze)

Ne şurada ne burada

Ne u yanda ne bu yanda

Cümle alem içindedir…………………………………………………………….(Ayna)

Altı taş,

Üstü taş,

İçinde var

Binbir baş……………………………………………………………………...(Hamam)

Altı mermer,

Üstü mermer,

İçinde bir

Kanlı dilber……………………………………………..…………………………..(Dil)

Altı tahta,

Üstü tahta,

İçinde bir

Garip softa………………………...……………………………………...(Kaplumbağa)

Değirmen tepe

Dört yanı küpe

Altun hamaylı

Gümüş süpürge…………………………………..…..(Gökyüzü, Yıldız, Güneş, Gölge)

Gökten attım hızla

Yedi bin yıldızla

Ne toptu ne de tüfenk

İlle hızı pekti pek…………………………………..…………………………(Yıldırım)

Mantosu yeşil,

Düğmesi siyah

Entarisi kırmızı

Bunu bilin kimin kızı? ………………………………………………………...(Karpuz)

Et ete bitişir,

Kıl kıla yapışır,

Ne kadar yaparsan,

O kadar hoşlaşır……………………………….………………………..………..(Uyku)

Varma güzel yanına

İki elin bal olur

Tutar isen yavaş tut

İki elin kan olur. …………………………………………………………......(Kara Dut)

Kat kattır katmer değil

Pembedir elma değildir

Yenir yenmesine

Lakin tatlı değildir………………………………………………………………(Soğan)

Günlerin padişahı

Haftaların bir şahı

Uzatır bacakları

Dinletir ayakları…………………….……….………………..…………………...Pazar

Babası büklüm hoca,

Anası sarma hatun

Kızı dünya güzeli

Oğlu mecliste gezer………………………….…………………..……………...(Üzüm)

Ben ne idim ne idim,

Samur kürklü bey idim

Felek beni şaşırdı

Küllüklere düşürdü…………………………………..………………………..(Kestane)

Beyazla başladım

Yeşille işledim

Al ile bitirdim

Herkese yetirdim…………………………..…………………………………….(Kiraz)

Bir kuş gelmiş Eğin’den

İzin almış beğinden

Hangi kuşun kârı ki

Yem yiye göbeğinden…………..…………………………………………...(Değirmen)

Kapıda söğüt ağacı

Dalsız budaksız

Biz ona nasıl çıkalım

Elsiz ayaksız……………………………………………….….………………...(Güneş)

Hey var getir var getir

Gelmezse yalvar getir

Aşlanmamış fidandan

Dişlenmemiş yar getir………….………………………….……..……….………..(Kız)

Yürür gider canı yok,

Boğazlasam kanı yok

Yandım Allah’ım yandım

Dört kitaba inandım

Deryada bir gül bitmiş

Bağırır susuz yandım………………………………….……..…………………..(Gemi)





Kaynakça: 
- Giresun  Kent Kültürü- Giresun Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları/