Giresun Merkezinde Medreseler: 1869 tarihli salname kayıtlarına göre Giresun kazasında köyleriyle birlikte 15 medrese bünyesinde 215 öğrenci, 11 müderris; Akköy nahiyesinde 7 medrese, 481 öğrenci ve 7 müderris; Keşap nahiyesinde 5 medrese, 166 öğrenci ve 4 müderris bulunmaktadır.1903 yılı kayıtlarına göre Giresun şehrinde 4 medrese faal durumdadır. Toplam öğrenci sayısı 188'dir. Bugün liman bitişiğinde yer alan Taşbaşı Parkı üzerinde yer alan Mehmet Efendi Restoran’ın bulunduğu bina bu medreselerden birisidir. Trabzon Bölge Müdürlüğünde muhafaza edilen vakıf defterlerinde bu medreseye Üçüncüzade Ömer Paşanın vakıf tahsisi yaptığı ve medresenin bir ara Ömer Paşa adıyla anıldığı ifade edilmektedir. Kapu Camii yanında bulunan ve yol yapımı sırasında kaptan Yorgi Paşanın Belediye başkanlığı zamanında yıkılan Voluzade Mehmet Ağa Medresesi Giresun’un en önemli eğitim kurumlarından birisi idi. Diğer iki medreseden birinin Hacı Miktat mahallesinde El-Hac Mustafa Efendi Medresesi olduğu bilinmektedir. Dördüncü medrese olan Yazıcı Emin Efendi Medresesinin yeri hakkında ise günümüze ulaşmış bilgi mevcut değildir.

Giresun Kırsalında Medreseler: 1869 tarihli Trabzon Vilayet Salnamesi’ne göre Giresun kazasında köyleriyle birlikte 15 medrese bulunmaktadır. Bu eğitim kurumlarında 215 öğrenci eğitim görmekte ve 11 müderris hizmet vermektedir. Adı geçen kayıtlara göre köy medreselerinden önemli olanları; Barça köyünde Dervişoğlu Medresesi, Ülper köyünde Çavuşoğlu Medresesi, Boztekke köyünde Şeyh Kerameddin Medresesi, Kaba köyünde köyün adı ile anılan medrese ve Melikli köyünde Seyyid Mustafa Efendi Medresesi’dir.1871 yılında henüz bir Türkmen pazarı niteliğinde olan Tirebolu’ya bağlı Espiye köyünde Zeynelabidinoğlu Bilal Efendinin yaptırdığı medreseye rastlanmaktadır. Espiye’de bilinen ilk medrese 1878 tarihlidir. Tirebolu kasaba merkezinde eğitim veren Kethüdazade Emin Ağanın adın taşıyan medresedir. Bu medresenin 1850’den öncede var olduğu bilinir. Cintaşı mahallesinde 19.yüzyılın ikinci yarısında yapılmış olan bir başka medreseden söz edilmekte ancak yeri hakkında kayıt bulunmamaktadır. Çarşı cami eski imamı Kesimzade Osman Ağa tarafından yaptırıldığı anlaşılan medresenin yeri ile ilgili bilgiye ulaşılamamıştır. Aynı kayıtlarda Tirebolu kazasına bağlı Çeğel, Sınır, Keçiköy, Tikence, Kızılelme, Bada(Özlü), Ahiçukuru, Yağlıkuyumcu ve Karakaş köylerinde yer alan medreselerin varlığından söz edilmektedir.19.yüzyılın ikinci yarısında Tirebolu dahilinde 43 mektep ve bu mekteplerde okuyan yaklaşık 1000 öğrenci; Görele nahiyesinde ise 11 mektepte 220 civarında öğrenci mevcuttur. Görele içinde Antik Medresesi, Çavuşlu’da ne zaman kurulduğu belirtilmemiş olan Teşvikiye Medresesi ile Daylı köyü, Elegü ve Tepeköy Medreselerinden söz edilmektedir.   

1877–1881 tarihli Salname’ye göre Görele kazasında 4 medrese, 61 İslam Okulu hizmet vermektedir. Kasaba genelinde ise 12 medrese olduğu ifade edilmektedir.

Bulancak ilçesinin daha çok sahiline Şamil Şemseddin nahiyesi içinde önemli bir medresenin hizmet verdiği anlaşılmaktadır. Bu konudaki ilk bilgiler 1455 tarihli vergi kayıtlarıdır. Buna göre Talipli köyünde veya ona yakın bir yerde cami ve medreseden oluşan bir külliyenin varlığından söz etmektedir. Bulancak kasabası içinde faal olduğu şer’iyye sicillerinden anlaşılan 15 odalı ve kütüphanesi olan Feyziye Medresesi’nin önemli bir yer tuttuğu anlaşılmaktadır.

1869 tarihli Salname kayıtlarında Keşap nahiyesinde 4 medresede 4 müderris, 166 öğrenci; Akköy nahiyesinde 7 medresede 7 müderris, 481 öğrenci olduğu ifade edilmektedir. Akköy nahiyesine bağlı İcilli köyünde de bir medresenin eğitim hizmeti verdiği rivayeten anlatılanlardan anlaşılmaktadır. Keşap nahiyesinde hizmet veren medreselerden Biri Tahsiliye Medresesidir. Keşap nahiyesine bağlı olan Şimdiki Dereli ilçesinin Anbaralan köyünde ise Hemmiye(Hamidiye) adlı bir medresenin olduğu anlaşılmaktadır. Eğitim hizmetine açık olan diğer medreseler, Kızıltaş köyünün merkezinde, Yavuzkemal belde merkezinde, Konuklu köyünün bir mahallesi olan Kösehasan ve Hapan ile Yuva köyü arasında önemli bir medrese daha dikkat çekmektedir. Yavuzkemal beldesindeki medrese kapatılmasından sonra bir süre boş kalan bu yerde daha sonra ilkokul açılmıştır. Şebinkarahisar’da eğitim-öğretim faaliyetleri 1225’e kadar uzanmaktadır. Behramşah ve zevcesi İsmetiye Hatun’un medrese tesis ettikleri kaynaklardan anlaşılmaktadır. Evliya Çelebi, dokuz mahalleden oluşan Şebinkarahisar’da yedi mektepten bahsetmektedir.19.yüzyılın ikinci yarısına ilişkin kaynaklarda Şebinkarahisar merkezde üç önemli medreseden söz edilmektedir. 1903 itibariyle bu medreseler Bülbül Mahallesinde Hacı Yusuf Efendi Medresesi, Taşköyü’nde Allah Kulu Medresesi ve Eskiçağ Medresesidir. 1892 yılında 90 öğrenci ve 5 müderrisile eğitim–öğretim faaliyeti yapılmaktaydı. 1900’lü yılların başında Alucra kasabasında faal olduğu anlaşılan Mesudiye Medresesinde 73, Zencar köyündeki medresede 120, Zihar köyündeki medresede 80, Karabörk köyündeki medresede 70, Mezmek köyündeki medresede 40, Çatak köyündeki medresede 90, Alucra kasabasındaki Rüştiye okulunda 34 öğrenci öğrenim görmekte idi.

Sıbyan Mektepleri: Osmanlı Devletinde ilk eğitim ve öğretimin yapıldığı okullardır. Bu okullarda genellikle beş yaşına ulaşmış çocuklar eğitime başlar. Bu okulları genel amacı, çocuklara okuma yazma öğretmek ve temel dini bilgileri vermektir. Bugünkü okul öncesi eğitime karşılık sayılabilecek okullar olan sıbyan mekteplerinin Osmanlı devletinin kuruluş ve yükseliş dönemlerinde kaliteli hizmet verdiği bilinmektedir.1869 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi kayıtlarına göre Giresun kazsında toplam 42 adet sıbyan mektebinde 1265 öğrenci eğitim görmekteydi. Bu sayının nahiyelerde daha fazla olduğu görülmektedir. Nitekim Akköy nahiyesinde 56 mektepte 1934 öğrenciye; Keşap nahiyesinde ise 45 mektepte 1372 öğrenciye eğitim hizmetinin sunulduğu anlaşılmaktadır. Şer’iyye sicillerinde Giresun içinde Şeyh Kerameddin Cami yanında, Kapu mahallesinde, Hacı Hüseyin mahallesinde ve Sultan Selim Cami yanında birer sıbyan mektebinin olduğu kayıtlıdır. Bu okullar daha sonra iptidai (ilkokul) adını alarak yeniden teşkilatlanmıştır.

Giresun şehir merkezinde Gilzar-ı İrfan Anas İptidaiyesi, Benim-i Terakki İptidaiyesi ve Rehber-i İrfan İptidaiyesi, adı ile toplam dört iptidai okulunun 1917 yılı kayıtlarında yer aldığı görülmektedir. Bunun dışında iptidai okul açılmış olan merkez köyler; Çandır, Alınyuma, Hisargeliş, Darı ve Bozteke köylerdir. Akköy nahiyesinde iptidai bulunan köyler ise; Ahmetli, Bozat, Şeyhli ve Adaköy’dür. Keşap nahiyesinde iptidai bulunan üç önemli köy bulunmaktadır. Bunlar; Taflancık, Yivdincik ve Düzköy’dür.Piraziz nahiyesinde ise; Abdal iskelesinde iptidai okulu olduğu anlaşılmaktadır.

Rüştiye ve İdadiler:1838’de Mekatip’i Rüştiye nezareti çatısı altında açılan rüştiyeler, modern eğitime geçişin ilk aşaması olarak kabul edilebilir.1871 tarihli Trabzon Vilayet Salnamesine göre Giresun içinde bulunan bir adet Rüştiye mektebinde 64 öğrenci, 2 öğretmen bulunmaktadır.1881’de Akköy nahiyesinde bir rüştiye okulunun faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Ayrıca aynı yıl Tirebolu’da Mekteb-i Mülkiye-i Rüştiye adıyla bir Rüştiye mektebinin açılmış olduğu salnamelerden anlaşılmaktadır. Ne zaman açıldığı tam olarak bilinmemekle birlikte Giresun’da İdadi Mekteplerine ilişkin 1917 yılına ait bir belgede okulda görev yapan personelin ve öğretmenlerin maaş durumları hakkında bilgi verilmektedir.1913 yılına gelindiğinde ise Giresun’da iptidailere ve rüştiyelere öğretmen yetiştirmek üzere Darü’l Muallimin Mektebi açılmıştır. Halkın bağışlarıyla binası inşa edilmiş olan mektep 1913 yılında onaylanmış olmasına rağmen öğrenci alımına 1916 yılında izin çıkmıştır. Ancak Birinci Dünya Savaşı’nın güç şartlarında bu okul da eğitim-öğretim çalışmalarını sürdüremeyerek kapanmıştır. Giresun’da ilk ortaokul Meşrutiyet yıllarında açılmış ve öğretim Yeşilgiresun Matbaasını karşısındaki ahşap binada başlamıştır.1913 yılında ortaokul liseye dönüştürülmüş, bu okul öğretmen maaşları ödenemediğinden dolayı 1919 yılında kapanmıştır. Okulun orta kısmı faaliyetini sürdürmüştür. Cumhuriyetin ilanından altı ay sonra ismi liseye çevrilen okul 1924 yılında Giresun Ortaokulu adını almıştır. Şebinkarahisar sancağı dâhilinde 1892’de Müslümanlara ait üç medrese, bir rüştiye, altısı kızlara ait olmak üzere 606 ilkokul bulunmaktadır. Rüştiyede 150 öğrenci, 5 öğretmen; ilkokullarda ise 6769 öğrenci vardır. Sultan II. Abdülhamit döneminde 1894–1900 yılları arasında Mesudiye ve Alucra kazalarında birer rüştiye açılmıştır.

Giresun ve Tirebolu kazalarında yaşayan gayrimüslimler, Osmanlı Devleti’nin hoşgörü ortamının sağladığı fırsattan yararlanarak, kendi eğitim öğretimleri için bazı okullar açmışlardır. Bu konuda elde bulunan en önemli kaynak, Trabzon Vilayet Salnamesidir. 1869 tarihli salnamede Giresun şehir içinde sadece Rumlara ait bir mektep olduğu ve burada 269 öğrencinin eğitim gördüğü kaydedilmiştir. 1874 tarihli salnamede okul sayısı ikiye çıkmıştır. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Eğitim sisteminde, azınlıkların eğitim hakları konusunda önemli değişiklikler yapılmıştır. 1869 Eğitim Nizamnamesine göre gayrimüslimlere özel okul açma izni verilmiştir. Düzenlemenin verdiği imkânla 1880 yılında gayrimüslimlere ait okul sayısı 5’e çıkmıştır. Bunlardan üçü Rumlara aitti. Bu okullarda; 420 erkek, 63 kız olmak üzere 483 öğrenci ve 8’i erkek 2’si kadın denetiminde eğitim –öğretim faaliyeti yürütülmekteydi. Ermeni cemaatine ait diğer iki okulda 150 erkek, 92 kız toplam 242 öğrencinin, üçü erkek, ikisi kadın beş öğretmen ile eğitim faaliyetlerini sürdürdükleri anlaşılmaktadır. 1903 Maarif Salnamesi’nde ise Giresun kazasında gayrimüslimlere ait okul sayısı 23 olarak tespit edilmiştir. Bu okullardan sadece bir tanesi Ermeni cemaatine aittir. Bu okulların 1856 Islahat Fermanı’nın getirdiği yeni reform sürecinde açıldığı anlaşılmaktadır.

Balkan savaşından sonraki I.Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında her bakımdan felce uğrayan eğitim ve öğretim Giresun’da da etkisini göstermiştir. Gerek idadi gerekse öğretmen okulu faaliyetini sürdüremeyerek kapanmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra yeniden ortaokul olarak faaliyetine devam etmiştir. 1923–33 yılları arasında Giresun merkezde 4, Görele,  Şebinkarahisar ve Alırca ilçelerinde ikişer devreli mektepler açılmıştır. Aynı yıllarda biri diğeri Şebinkarahisar’da iki ortaokul açılmıştır. 1937–38 öğretim yılında Giresun ilinde, 68’i resmi gündüz ve 2 resmi ortaokul olmak üzere toplam 70 okul faal durumdaydı. Giresun ili dâhilinde şehir ve köylerde ilkokul sayısı 53'ü köylerde ve 15'i şehirlerde olmak üzere 68'den ibaretti. Giresun merkezinde 260 (144 erkek, 116 kız) öğrenci birinci sınıfa kayıt yaptırmışlardı. Bu tarihlerde okuma-yazmayı yaygınlaştırmak amacıyla Ulus Okullarına önem verilmeye başlanmıştı. Bu sırada Giresun ilçe merkezlerinde 3 A Grubu (2 erkek, 1 kadın), köylerde 47 A Grubu (44 erkek, 3 kadın), 4 B Grubu (erkek) Ulus dershanesi faaliyet halindeydi. Köy ve şehirlerdeki Ulus dershanelerine 1.248 (1.145 erkek, 103 kadın) kişi devam ediyordu. Kurtuluş savaşında kesintiye uğrayan öğretmen okulu1945 yılında lise haline getirilmiştir. Zamanla öğrenci mevcudunun çoğalması ve öğretimin teknik alanlara kayması ile Giresun’da Ticaret Lisesi, Erkek Sanat Enstitüsü, Ebe okulu ve Ziraat Meslek Okulu açılmıştır.1967 yılında Giresun’da 493 köy, 41 şehir ilkokul, 13 ortaokul, 4 lise ve 7 meslek lisesi eğitim-öğretim hizmeti vermektedir.1973 yılında ise 639 ilkokul, 27 orta, 6 lise ve 7 mesleki öğretim kurumu ile eğitim çalışmaları yürütülmüştür. Giresun eğitim tarihi ile ilgili sistematik bilgilere rastlanmamıştır. Bundan sonraki süreçte sistematik bilginin elde edilebilmesi için veri bankası oluşturulması yararlı olacaktır.

Giresun’da Günümüzde Eğitim

2007 sonu itibariyle Giresun’daki eğitim kurumlarının durumu aşağıda verilmiştir.

1- Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Birimler

a)Okullar:Okul Öncesi (Anaokulu) 9, İlköğretim (Yatılı Bölge İlköğretim;14, Özel İlköğretim; 2, Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim;107, İlköğretim;155, İlköğretim Engelli;3) 281,

GenelLiseler (Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi;1, Anadolu Lisesi;12, Anadolu Öğretmen Lisesi;2, Fen Lisesi;1, Genel lise;10, Özel Lise;1, Özel Fen Lisesi;1) 28,

Meslek Liseleri (Anadolu Otelcilik Teknik Meslek lisesi;1, Çok Programlı Lise 3–3–5;11, Endüstri Meslek Lisesi;6, İmam Hatip Lisesi;12, Anadolu Kız Meslek Lisesi;4, Sağlık Meslek Lisesi;6, Ticaret Meslek Lisesi;3, Özel Eğitim İlköğretim (Lise kısmı;1)) 44.

Okul öncesi eğitimde; 164 derslik,200 şube, 242 öğretmen, 3420 öğrenci bulunmaktadır. İlköğretimde; 2370 derslik, 2645 şube, 2942 öğretmen, 53272 öğrenci bulunmaktadır. Liseler; 3466 derslik, 3726 şube, 4736 öğretmen, 77324 öğrenci ile eğitim-öğretim faaliyetlerini yürütmektedir.

b) Okul Dışı Kurumlar: Mesleki Eğitim Merkezi;4, Halk Eğitim merkezi;16, İl-İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri;16, Rehberlik Araştırma Merkezi; 3, Bilsem;1, Öğretmen evleri;12

c) Özel Kuruluşlar:  Dershaneler(Merkez;11, Tirebolu;3, Görele;2, Bulancak;2, Espiye;1, Şebinkarahisar;1) 20,

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri (Merkez;4, Bulancak;2, Görele;1) 7,

Özel Motorlu Taşıtlar Kursu (Merkez;4, Tirebolu;1,Espiye;1, Bulancak;1, Görele;1, Şebinkarahisar;1) 9, Özel Muhtelif Kurslar (Merkez) 4,

Özel İlköğretim Okulu (Merkez;1 Keşap;1) 2, Özel Lise (Keşap) 2.

d) Kütüphaneler(Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı): Giresun’da 2007 yılında hizmet veren 16 kütüphaneden 345098 okur yararlanmıştır. Aynı yıl ödünç verilen kitap sayısı 64988’dir. Bu 16 kütüphanelerde 135733 kitap bulunmaktadır. Kütüphanelere kayıtlı üye sayısı 10448’dir.

Yükseköğretim Kuruluna Bağlı Birimler

Giresun’daki ilk yükseköğretim kurumu 1982 öncesi Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak hizmete başlayan kız öğretmen okuludur. 1962 yılında üç yıllık Yatılı Kız Öğretmen Okulu olarak eğitime başlamış, 1973–74 Eğitim-Öğretim yılında 4 yıllık İlk Öğretmen Okuluna dönüştürülmüştür.1975–76 Eğitim-Öğretim yılında statüsü değiştirilerek 3 yıllık yatılı gündüzlü Öğretmen Lisesi, 2 yıllık yatılı gündüzlü Eğitim Enstitüsü adları ile eğitim-öğretime bir arada devam etmiştir.1978–79 Öğretim yılında öğretmen lisesi kapatılarak Eğitim Enstitüsü öğretime devam etmiştir.1982 yılına kadar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan okul, 20.07.1982 tarih ve 41 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile iki yıllık Eğitim Yüksekokuluna dönüştürülerek KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi’ne bağlanmış ve 1992 yılında ise Bakanlar kurulunun 11.02.1992 tarih ve 21281 sayılı kararı ile KTÜ Giresun Eğitim Fakültesi halini almıştır. Giresun’daki ikinci yükseköğretim birimi Giresun Meslek Yüksekokulu’dur. 01.03.1976 Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyete geçmiş olup, 1980–81 eğitim-öğretim yılında Sosyal Programlar Bölümü adı altında faaliyetini sürdürmüştür. Yüksekokul 20.07.1982 tarihinde 41 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile KTÜ’ ne bağlanmıştır. Halen 17.03.2006 tarih ve 26111 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5467 sayılı Kanunun Yüksek Öğretim Kurumları Teşkilatı Kanununa eklenen ek maddelerle (ek madde 65) kurulan Giresun Üniversitesi bağımsız olarak faaliyeti sürdürmektedir. Giresun Üniversitesi; Fakültelerde 2484, Yüksekokullarda 311, Meslek Yüksekokullarında 5689 olmak üzere toplam 8484 öğrenci ile eğitim-öğretim faaliyetini sürdürmektedir.





Kaynakça: 
- Giresun  Kent Kültürü- Giresun Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları/