1- ÇINARLAR CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Çınarlar Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 17 Ada: 131 Parsel: 1
Karar / Tarih :14.02.1986 / 1917
Yapım Tarihi :
Yaptıran :Hasan Vehbi
Yapı Tipi :Cami
Yapının, kuzeyde yer alan giriş kısmının solundaki panoda, 19. yüzyılda Hasan Vehbi tarafından vakfedilmiş olduğu yazılıdır. Ancak herhangi bir kitabe ya da belge yoktur. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır (16.00 X 10.00 m.). Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu bazalt, kapı ve pencere sövelerinde kesme andezit taşı kullanılmıştır. Caminin, altında bodrumu, kuzeyinde üç gözlü son cemaat yeri vardır. Çokgen planlı ve tek şerefeli olan minaresi, batı cephesinin kuzey köşesinde yer alır.
Caminin kuzey cephesi, girişin burada olması nedeni ile diğer cephelere nazaran daha dikkat çekicidir. Giriş bölümü, dikdörtgen kaide üzerine oturtulmuş iki adet taş sütunla taşınan yuvarlak kemerlerle oluşturulmuştur. Ortadaki açıklığa kapı, yanlardaki açıklıklara pencere yerleştirilmiştir. Girişin üzerinde mahfile açılan üç adet sivri kemerli pencere yer alır. Yapının doğu cephesinde altta dört, üstte beş adet pencere bulunmaktadır. Bu cephenin kuzeyine yakın kenarında düz atkı taşlı dikdörtgen formlu ikinci bir giriş kapısı yer alır. Güney cephede altta iki, üstte üç adet pencere vardır. Batı cephede, bodruma açılan kapı ve pencereler ile harim pencereleri bulunur. Bodrum, ibadet yeri olarak kullanılmakta olup, buraya cephe duvarının güneyine yakın kısmında bulunan dikdörtgen formlu demirden tek kanatlı bir kapı ile girilir. Bodrum düz atkı taşlı ve dikdörtgen formlu üç adet pencere ile aydınlatılmıştır. Harime açılan pencerelerden alt sırada olanlar dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı ve demir şebekelidir. Üst sıra pencereleri ise dikdörtgen formlu ve sivri kemerlidir. Pencereler bütün cephelerde aynı düzenlemeyi gösterir.
Son cemaat yerine kuzey ve doğuda bulunan iki adet kapıdan giriş sağlanır. Kapı kanatları özgün değildir. Son cemaat yeri üç bölümlü olup, ortası kubbe, yanları çapraz tonoz ile örtülüdür. Son cemaat yerinden harime dikdörtgen formlu, basık kemerli ve ahşaptan çift kanatlı bir kapı ile girilir. Girişin iki yanında dikdörtgen formlu sivri kemerli iki adet pencere görülür. Cephelerdeki pencere düzenlemesi, iç mekâna aynen yansımış olup, pencereler içten mazgal şeklindedir. Tek yönlü olan mahfil, önde bağımsız iki adet taş sütuna, arkada ise duvara gömülü dört ayak üzerine oturur. Mahfil korkuluğu ahşaptır. Dikdörtgen formlu, çokgen nişe sahip olan mihrap, kesme taş işçiliklidir. Mihrabın iki yanında kademeli silmeli başlıkla son bulan plasterler vardır. Mihrabın silmelerle çevrelenmiş kitabelik kısmında sülüs yazı ile “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb 1361-1942” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazısı vardır. Bu bölümün üzerinde yer alan volütlü tepelik kısmında kelime-i tevhit yazısı bulunmaktadır. Mihrabın hemen batısında yer alan minber ahşap olup, sade ve gösterişsizdir. Yapı, içten düz ahşap tavan, dıştan ise dört omuzlu kırma çatı ile örtülmüştür. Tavan tamamen beyaza boyalıdır. Yapı, süsleme bakımından sade bir düzenlemeye sahip olup, son cemaat yerindeki üçlü kemer düzenlemesi, diğer camilere kıyasla en belirgin özelliğidir.
2- GEMİLER ÇEKEĞİ CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Gemilerçekeği Mahallesi
Kadastral Durum: : Pafta: 28 Ada: 270 Parsel: 1
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :Nisan 1884
Yaptıran :Hortumoğlu
Yapı Tipi :Cami
Caminin yerinde eskiden hayır sahibi bir kişi olan Hortumoğlu tarafından yaptırılmış bir mescidin bulunduğu, bu mescidin zamanla harap olması nedeni ile Sarı Alemdarzade tarafından Nisan 1884 (Cemaziyel Ahir 1301 H.) tarihinde şimdiki caminin inşa ettirildiği, giriş kapısı üzerindeki kitabesinde yazılıdır. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır (12 X 15 m.). Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu, kapı ve pencere sövelerinde kesme bazalt taş kullanılmıştır. Son cemaat yeri bulunmayan caminin çokgen planlı ve tek şerefeli minaresi kuzeybatı köşesinde yer alır. Yapı içten ahşap tavan, dıştan dört omuzlu kırma çatı ile örtülüdür.
Caminin kuzey cephesi ortasında bulunan giriş kapısı önündeki sahanlığa iki taraflı 11 basamaklı bir merdiven ile ulaşılır. Giriş kapısı, düz atkı taşlı, dikdörtgen formlu, iki kanatlı ve ahşaptır. Giriş üzerindeki kitabesi mermer olup, sülüs hatlı yazılar kitabe yüzeyine açılmış 24 adet pano içerisine yerleştirilmiştir. Girişin iki yanında düz atkı taşlı, dikdörtgen formlu ve demir şebekeli birer pencere bulunmaktadır. Üst sırada sivri kemerli üç adet pencere vardır. Pencere formları bütün cephelerde aynıdır. Güney cephede üstte ve altta ikişer; doğu cephede üstte ve altta üçer; batı cephede altta üç, üstte dört adet pencere vardır. Batı cephedeki alt sıra pencerelerinden kuzeyde olanı sonradan kapatılmıştır. Yapıda cepheler, kademeli ahşap bir saçakla son bulur. Yapının kırma çatılı örtüsü, alaturka kiremitle kaplanmıştır.
Yapının iç mekânı, oldukça sadedir. Beden duvarlarında herhangi bir süsleme unsuruna yer verilmemiştir. Kesme taş işçilikli ve beşgen nişli mihrabın iki yanında kübik bir kaide üzerinden yükselen iki adet sütunce vardır. Sütunceler üstte sade bir kornişle son bulur. Alınlığında yer alan kitabede, sülüs yazı ile “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazısı ile Allah, Muhammed, dört halife ile Hasan ve Hüseyin isimleri yazılıdır. Mihrabın hemen batısında bulunan minber ahşaptır. Minber basit işçilikli olup, korkuluk kısmı, üç sıra kare ahşap panoların birer atlamalı olarak yerleştirilmesi ile oluşturulmuştur. Kadınlar mahfili, dört adet ahşap taşıyıcı üzerine oturur. Mahfile, girişin doğusunda yer alan ahşap bir merdiven ile ulaşılır. Ajur tekniği ile yapılmış mahfil şebekeleri son restorasyonda parmaklık şeklinde yenilenmiştir. Caminin taban ve tavanı ahşap olup, tavanda yer alan dilimli göbek, süsleme bakımından dikkat çeken en önemli uygulamadır.
Eser-i ibkâyı name her zamanda bâis oldukça
Müberrât ile âlem … olmaktadır âli
Bina etmiş idi bu mescidi vakt-i evvelde
Hayır sahiplerinden Hortumoğlu sarf edüb malı
Vakit geçtikçe kimse bakmamış git git harab olmuş
Nice yıl böyle kalmıştı salât-ı hamseden hali
Şereflendikçe semti ihtiyaca düştüler ..
Yenilenmekti baştan başa … hep âmali
Buna Sarı Alemdarzadeyi kıldı hüda layık
Sağ oldukça cihanda böyle şeyler olsun eşgali
Yanında çeşmeyi balâya nakl etti esasından
Yerini kıldı ilave mescide ol zâtın ikbâli
Temel kazdı yeniden kurdu bir âli bina hakka
Silindi hatırından herkesin eski harap hali
Elinden gelse hep varın bütün hayrata sarf eyler
Hakikatta yalan olmaz bulunmaz dersem emsali
İmamın eski vakfına ilave kıldı bir bahçe
Görüldükçe sorulsun hizmetinde bir gün ihmali
Müezzin yok idi ihdas edüp bir bahçe vakfetti
Kayıt düştü sicil-i vakfa şimdi oldu ikmâli
Muvaffak eylesün Mevla nice hayr u müberrata
Sururiyetle geçsin her günü dünyada her sâli
Bin üç yüz bir cemaziyel ahirinde …
Henüz İzzet Kapudana müyesser oldu ikmali
3- HACI HÜSEYİN CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Hacıhüseyin Mahallesi
Kadastral Durum : 24 Ada: 189 Parsel: 1
Karar / Tarih :
Yapım Tarihi :1861
Yaptıran :Emetullah Hanım
Yapı Tipi :Cami
Giriş kapısı bitişiğinde yer alan kitabesine göre 1594 (H. 1002) tarihinde Ramazanoğlu Hacı Hüseyin tarafından yaptırılan cami, Dizdarzadeler’den Murat Bey kızı Emetullah Hanım tarafından 1861 (H. 1277) yılında yeniden inşa ettirilmiştir. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, dikdörtgen planlıdır (16.25X14.10 m.) Malzeme bakımından beden duvarlarında bazalt, kapı ve pencere sövelerinde ise andezit taş kullanılmıştır. Dıştan kırma çatı örtülü olan yapının ahşap tavanın ortasında bir kubbe bulunur. Son cemaat yerinin tavanı, 6 adet yuvarlak formlu ve başlıklı ahşap sütunla taşınmaktadır.
Yapının cephelerinde, saçağın alt seviyesine gelecek şekilde yuvarlak formlu birer pencere yer alır. Yapıda yer alan diğer pencereler, düz atkı taşlı ve dikdörtgen formlu olup, demir parmaklıklıdır. Tek şerefeli minaresinin gövdesi onikigen kesitlidir. Minarenin şerefe altı bölümünde zikzak, şerefe korkuluklarında kıvrık dal motifleri yer alır. Şerefeden sonra incelerek yükselen petek kısmının üstünde yuvarlak kemerli ve renkli camlı altı adet pencere bulunmaktadır. Yapının harim kısmına, kuzey cephesinin ortasında yer alan andezit taşı ve mermerden inşa edilmiş bir kapı ile girilir. Dikdörtgen formlu ve düz atkı taşlı giriş kısmının üzerinde meander ve örgü motifi ile çevrelenmiş alınlığı vardır. Alınlıkta, celi sülüs yazı ile Nisa suresinden bir bölüm yazılıdır. Yazının iki yanında çarkıfelek motifleri görülür. Girişin iki yanında iyon başlıklı sütunceler vardır. İki kanatlı ahşap kapının tablaları, baklava dilimi ve gülbezek motifleri ile süslenmiştir.
Harimin kuzeyinde altı adet ahşap sütunla taşınan kadınlar mahfili yer alır. Güney duvarının ortasında yer alan mihrap nişi çokgen olup, dokuz kenarlıdır. Mihrap tepeliği zülfelerden oluşan bir taç kısmıyla son bulur. Minber ahşap olup, düzenleme bakımından sadedir. Korkuluğu ajur tekniğiyle hareketlendirilmiştir. Cami 2010 yılında restore edilmiştir.
Kad vaka hâzihi’l- câmii’ş-şerifi’l-mübarek sâhibuhû el-Hâc Hüseyin bin Ramazan
Kad büniye fî evâhir-i şehr-i zi’l-ka’de sene isney ve elf
“Bu mübarek câmi-i şerif, Ramazanoğlu Hacı Hüseyin tarafından 1002 yılı Zilkade Ayı sonlarında yaptırılmıştır”
4- HACI MİTTAD CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Hacı Miktat Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 6 Ada: 56 Parsel: 5
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :1889
Yaptıran :Hacı İsmail Efendi
Yapı Tipi :Cami
Caminin ilk olarak 1661 (H. 1072) yılında Hacı Mittad Ağa tarafından inşa ettirildiği, 1841 (H. 1257) yılında ise Hacı Çalık Kapudan tarafından onarımının yaptırıldığı, doğu cephesindeki giriş kapısı üzerinde yer alan kitabeden anlaşılmaktadır. Şimdiki cami cümle kapısı üzerindeki kitabeye göre 1889 (H. 1307) yılında Hacı İsmail Efendi tarafından eski caminin yerine, inşa ettirilmiştir. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır (13.40X16.40 m). Malzeme bakımından beden duvarlarında düzgün yonu bazalt; son cemaat yeri, kubbe kasnağı, pencere söveleri, minare, ağırlık kulesi ve duvarlara bitişik ayaklarda ise kesme andezit taş kullanılmıştır. Ana mekân, içten duvarlara bitişik sekiz adet ayakla taşınan sekizgen kasnaklı kubbe ile örtülüdür. Kasnakta 8 adet pencere yer alır. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır.
Caminin kuzey cephesi diğer cephelere nazaran özenle inşa edilmiştir. Cephenin tamamında kesme andezit taşı kullanılmıştır. Son cemaat yeri, üçlü bir düzenlemeye sahip olup yanları dar, ortası daha geniş ve yuvarlak kemerlidir. Kemerler ortada iki büyük sütuna, yanlarda ise duvara gömülü birer sütuna oturmaktadır. Son cemaat yerinin solunda minareye, sağında mahfile çıkışı sağlayan kapılar yer almakta olup, bu alanın üzeri çapraz tonozlarla örtülüdür. Son cemaat yeri üzerinde yer alan kadınlar mahfili dördü kuzeye, biri doğuya bakan yuvarlak kemerli pencerelerle aydınlatılır. Ayrıca alınlıkta yuvarlak formlu bir pencere daha bulunur. Caminin cepheleri, duvara gömülü ayaklarla eş büyüklükte üçer bölüme ayrılmıştır. Her cephenin ortasına saçak altına gelecek şekilde yuvarlak kemerli birer pencere yerleştirilmiştir. Alt sıra pencereleri 120 cm. yüksekliğinde olup, sivri kemerli ve demir şebekelidir. Cephe duvarları üstte, içbükey ve dışbükey silmelerden oluşan bir saçak ile sonlanır.
İç mekâna giriş kuzey ve doğu cephelerinde yer alan iki adet kapı ile sağlanır. Ana giriş kuzey cephede yer alır. Basık kemerli olan bu giriş, dikdörtgen bir çerçeve içine alınmış olup, üstte üçgen alınlıkla son bulur. Doğu cephesinde yer alan diğer giriş basık kemerlidir. İç mekânda beden duvarları süsleme bakımından sade olmasına karşın, mahfil korkulukları, mihrap ve minber ise oldukça gösterişlidir. Ahşap olan mahfil korkulukları, dalgalı hatlarla kıvrımlı bir görünüşe sahiptir. Beşgen nişli mihrap, kesme taş işçiliklidir. Niş çevresi, içerisinde palmet motifi dizisi yer alan dikdörtgen bir bordürle çevrelenmiştir. Üstte doğru daralan üç kademeli kavsarası, yatay bir silme ile nişten ayrılır. Kavsara köşelerinde kalan üçgen yüzeylere stilize edilmiş bitkisel motifler ve birer adet yıldız motifi yerleştirilmiştir. Mihrabın iki yanında, yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiş birer plaster bulunur. Plasterler altta kübik kaideye oturur. Kaidelerin yüzeyinde, barok karakterli stilize yaprak motifi yer alır. Kaideler, üstte diş sırası motifi ile sonlanır. Plasterler, korint tarzı başlıklara sahiptir. Başlıkların üzerinde, arşitrav şeklinde düzenlenmiş yatay dikdörtgen alınlık vardır. Alınlığın ortasında “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazılı bir kitabe ve kitabenin iki tarafında simetrik olarak yerleştirilmiş ay-yıldız ve stilize palmet motifleri yer alır. Alınlık üstte, diş sırası motifi ile sonlanır. Alınlık üzerindeki tepelik ise, farklı bir düzenlemeye sahiptir. Ortada yazılı bir madalyonun iki yanında stilize edilmiş kenger yapraklarından oluşan bitkisel birer motif bulunmaktadır. Madalyonun üst kısmında ise, yan yana birer volüt, kıvrık ve dalgalı hatlarla tepelik kısmına üçgen bir form verilmiştir. Volütlerin kenarlarında pano içerisine yerleştirilmiş rozet motifleri görülür. Mihraptaki motiflerin bir bölümü altın yaldızlıdır. Minber, sonradan değiştirilmiştir. Ahşap olan minberin giriş kemeri, aynalık, korkuluk ve köşk kısımlarında, ajur, geçme ve kazıma teknikleriyle oluşturulmuş bitkisel ve geometrik ağırlıklı süsleme unsurları yer alır. Özellikle onikigenlerin iç içe geçmesiyle oluşturulan geometrik ve yıldız motifleri ile kemerli düzenlemeler, minbere hareketli bir görünüm kazandırmıştır. Caminin minaresi; yüksek kaideli, soğan şeklinde pabuçlu, onikigen gövdeli, tek şerefelidir. Minare, boğumlu ve kubbemsi külah kısmının üzerindeki alemle son bulur. Yapı 2011 yılında restore edilmiştir.
Kuzey cephesindeki cümle kapısı üzerindeki celi sülüs karakterli kitabesi
Alemdar zade yani Hacı İsmail Efendidir
Eden bu ma’bedi pâki berâ-yi müslimin ihya
Giresun Hanedanından olup bu sâhibü’l-hayrât
Müceddid olarak etti bu ali ma’bedi inşa
Yapı bir câmi’ alemde mutlaka ehl-i cennettir
Hadis-i men bena’ ile mübeşşer oldular zira
Okundukça ezân-ı pak eda oldukça penc evkât
O sâhib-i hayrı me’cur eyleye dâreyn de Mevlâ
Yazılsa levha-i gevherde layık hayrî tarihi
Giresun’da şu câmi-i zâhir ü bâtında pak-ı alâ
Fî 17 M. Sene 1307(13 Eylül 1889)
Doğu cephesi girişi kapısı üzerindeki celi sülüs karakterli kitabesi
Sâhibü’l-hayrât ve’l-hasenât
Hacı Mittad Ağa’nın vakfıdır sene 1072 (1661-62)
Merhum Hacı Çalık Kapudan’ın sülsünden hayratıdır. Sene 1257 (1841-42)
5- KALE CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Kale Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 23 Ada: 216 Parsel: 290
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :1911
Yaptıran :Hacı Mustafa Efendi
Yapı Tipi :Cami
Caminin edebi değer taşıyan iki adet kitabesi vardır. Bunlardan biri giriş üzerinde, diğeri de bu kitabenin hemen kuzeyinde yer alır. Bu kitabelere göre ilk cami, 1830 (H. 1246) yılında Dizdarzade eşi Emetullah Hanım tarafından inşa ettirilmiş olup; şimdiki cami 1911-1912 (H. 1329-1330) yılları arasında Sarı Mahmutoğlu Hacı Mustafa Efendi tarafından yeniden yaptırılmıştır. Bazı kaynaklarda, ilk caminin ahşaptan olduğunu belirtilir.
Kâgir sistemde inşa edilen yapı, tek kubbeli ve kare planlıdır (11X11 m). Kubbe, 9 metre çapında olup, ağırlığı sekiz adet yuvarlak sağır kemerle beden duvarına aktarılmıştır. Camide, inşa malzemesi olarak köşelerde, saçaklarda, kubbe kasnağında, ağırlık kulelerinde, kapı ve pencere sövelerinde kesme andezit, beden duvarlarında ise düzgün yonu bazalt taş kullanılmıştır. Beden duvarında bazalt taşın kullanıldığı yerler sıvanmıştır. Son cemaat yeri bulunmayan yapının kuzeydoğu cephesinde minaresi vardır. Çokgen kesitli (14 kenar) minare tek şerefeli olup, şerefe altı mukarnaslıdır. Şerefe korkuluğunda barok tarzında kıvrık dal motifleri görülür. Minarenin 7 adet küçük penceresi bulunan boğumlu bükümlü külah kısmı, alemle son bulur. Son cemaat yeri bulunmayan yapının kuzey cephesine 1990’lı yıllarda giriş bölümü eklenmiştir. Caminin cephe düzenlemesinde dikkati çeken en önemli özellik, saçak ve pencere düzenlemeleridir. Basık kemer şeklindeki üç kademe silmeli saçaklar, yapıya dalgalı bir görünüm kazandırmıştır. Yapının batı cephesinde üç, diğer cephelerde ise ikişer adet alt sıra penceresi vardır. Pencereleri, sivri kemerli ve demir şebekeli olup, profilli silmeleri ve kilit taşlarıyla belirgin hale getirilmiştir. Batı, güney ve doğu cephelerinde yer alan üst sıra pencereleri ise üçlü bir düzenlemeye sahiptir. Ortadaki pencere daha geniş ve büyük, yandakiler ise daha dar bir düzenlemeye sahiptir.
Harime, kuzey cephe ortasında yer alan iki kanatlı bir kapı ile geçilir. Basık kemerli giriş açıklığının iki yanında kübik kaidelere oturan iyon başlıklı birer sütunce vardır. Kemer kilit taşı yüzeyine yıldız motifi işlenmiştir. Giriş üzerindeki alınlık, iki tarafta dekoratif taş payandalarla sınırlandırılmış olup, ortasında elips şeklinde düzenlenmiş mermer kitabe yer alır. Giriş bölümü, üstte diş sırası motifi bulunan profilli bir saçak ile son bulur. Giriş kapısı ahşap olup, iki kanatlıdır. Kapı tablaları bitkisel motiflerle doldurulmuştur. İç mekânda kuzey duvarına bitişik ahşaptan kadınlar mahfili vardır. Üst örtüyü taşıyan duvarlara bitişik kare kesitli ayaklar, dört kademeli bir başlıkla son bulur. Ayakları birbirine bağlayan yuvarlak kemerler, kalemişi süslemelidir. Kompozisyon olarak dikdörtgen panolar içerisinde dalgalı kıvrık da ve çizgi motifleri bulunmaktadır. Kasnak çevresinde ise kıvrık dal motifleri arasında madalyonlar olup, içlerinde halifelerin isimleri yazılıdır. Harimi örten merkezi kubbeye geçiş tromplarla sağlanmıştır. Kubbenin içi kalemişi ile beşe bölünmüş ve bitkisel, geometrik ve yazı içerikli motiflerle süslenmiştir. Mihrap alçıdan olup, üzeri yağlı boya ile boyanmıştır. Dikdörtgen görünüşlü ve dışa taşıntılı olan mihrabın kenarları plasterlerle sınırlandırılmıştır. Yüzeyinde baklava dilimi ve rozet motifleri görülen kaide üzerinden yükselen plasterler korint başlıklıdır. Plasterin yüzeyi vazodan çıkan çiçekler ve kenger yaprağı motifiyle doldurulmuştur. Kemer köşelikleri barok tarzında simetrik kabartmalar, kıvrık dal ve yapraklardan oluşur. Kemer üzerinde oval kartuş içinde “Vahidehu Allah” yazısı görülür. Tepelik bölümü ortasında sülüs yazı ile “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazılıdır. Tepeliğin yüzeyi kıvrık dal motifi ile doldurulmuştur. Mihrap üstte diş sırası motifi yer alan profilli bir saçakla tamamlanır. Minber ahşap olup, ceviz ağacındandır. Kapı kanatları yoktur. Tepeliğin alt kısımları kafes tekniğiyle yapılmıştır. Üstte yay kemer içinde vazodan çıkan kıvrık dal motifleri vardır. Yan korkuluklar birbirini takip eden ikili düğüm motifleri ile kafes tekniğinde yapılmıştır. Üçgen şeklindeki aynalığın dış şeridinde meander motifi, iç içe barok tarzda yapılmış kıvrık dal ve yaprak motiflerinin arasında vazonun üzerinde bir şekil görülür. Köşk bölümü, ahşap çubuklardan boğumlu bir külah ve alem ile son bulur. Yapı, basık kemer şeklindeki saçakları, üçlü pencere düzenlemesi, baldaken tarzda ağırlık kuleleri, kasnak biçimi, boğumlu bükümlü minare külahı, giriş bölümü, iç mekân kurgu ve süslemeleri, mihrap ve minberinin özellikleriyle son dönem Osmanlı mimarisinin bölgedeki en dengeli ve özgün örneğidir.
Girişin kuzeyinde yer alan ve Hattat Nuri Dede tarafından yazılan talik hatlı kitabesi
Gevher-i İsmet olan zevce-i dizdârzade
Oldu bu camii inşaya muvaffak canım
Öyle bir cami-i ruşen ki münevver kalmış
Anı envar ibadete ulu Subhanım
Sana bu beytle maksudunu eyler îmâ
Hele bu cami-i pakizeye gel sultanım
Ey cemaat kılınız bana tamamıyla nazar
Cennete benzemede var mı benim noksanım
Haşre dek eylesin evlatlarıyla mesrur
Vermesin onlara âlâm u keder Yezdan'ım
Kilk-i cevherle yazılsın ana talib-i tarih
Kıldı bu ma bedî bünyad Emetullah Hanım
Nuri Dede 1246
Giriş üzerinde yer alan talik hatlı kitabe
Hak yolunda etse bir ehl-i gina mescidi bina
Yaptırır cennetde bir beytus-safa mevla ana
Din-i Pak-i Mustafa'ya hizmet etti Mustafa
Var ola, ol sahib-i hayr-ı diyanet entüma
Hâme-i târih-i Naci etti bî payan sucüd
Bir güzel cami bina ettirdi el-Hac Mustafa
(1329) 1330.
Giresun mütehayyizan tüccarından Sarı Mahmudzâde el-Hac Mustafa Efendi'nin eser-i hayrıdır.
15 Recep sene 1330 Yevm-i güşâdî
17 Haziran sene 1328 Yevm-i Pazar.
6- KAPU (SEYYİT MEHMET PAŞA) CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Kapukahve Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 12 Ada: 110 Parsel: 1
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :1896
Yaptıran :Karamustafaoğlu Mahmut Esat
Yapı Tipi :Cami
Caminin, ilk olarak 1607-1608 (H. 1016) yılında Seyyit Mehmet Paşa tarafından inşa ettirildiği, Giresun Müzesi bahçesinde korunan kitabesinden anlaşılmaktadır. Evkaf Nezaretine ait 8 Mayıs 1903 tarihli bir belgede, caminin tamir edilemeyecek kadar harap durumda olduğu ve civarındaki cemaate yetmediği için yeniden ve genişletilerek yapılmasına karar verildiği görülmektedir. Bunun için yerinde keşif yapılmış ve planı çizilmiştir. İnşa masrafı olan 90 bin kuruş, vakfolunan paradan karşılanacak olup, karar üzerine cami inşaatı ihaleye çıkartılarak 75 bin kuruşa müteahhide verilmiştir. İnşaatı Giresun’da kurulan bir komisyon denetlemiştir. Günümüzde, giriş kapısının sol üst tarafında bulunan levhada, 1593 yılında inşa edildiği, 1896 yılında Karamustafaoğlu Mahmut Esat tarafından yenilendiği yazılıdır. Cami, Giresun Kalesi’nin giriş kapısı yakınında bulunduğundan “Kapukahve” ismi ile anılmış olup, günümüzde bulunduğu semtin adı da aynıdır. Kare planlı (13,40X13,40 m.) olan cami, doğudan batıya doğru meyilli bir arazi üzerine oturur. Meyilden yararlanılarak alt kat bodrum şekline dönüştürülmüş olup, burası basık kemerli dikdörtgen formlu, tek kanatlı ahşap bir kapı ile batı cephesine açılır. Kapının iki yanında basık kemerli küçük boyutlu birer adet pencere vardır. Doğu cephesinin kuzeyinde yer alan minaresi, sekizgen kaideli olup, çokgen gövdeli ve tek şerefelidir.
Yapının beden duvarları üçlü kemer düzenlemesi ile oluşturulmuştur. Ortadaki kemerler yuvarlak, yanlardaki kemerler sivri olup, her kemerin içinde altlı üstlü iki pencere yer almaktadır. Dikdörtgen formlu olan alt sıra pencereleri yonca yaprağı şeklinde üç dilimli kemer formuna sahip olup, demir parmaklıklıdır. Üst sıra pencereleri ise yuvarlak formludur. Kuzey cephede giriş; güney cephede mihrap bulunması nedeni ile orta kemerlerde pencere yer almaz. Doğu cephede minareye bitişik olan kemerde ise minare kapısı yer alır. Kemer üstlerinde kalan köşeler, barok karakterli bitkisel motiflerle doldurulmuştur. Caminin girişi, kuzey cephesinin ortasında olup, buraya beş basamaklı bir merdiven ile ulaşılır. Oldukça gösterişli olan giriş, dikdörtgen formlu ve basık kemerlidir. İki kanatlı ahşap kapısı sonradan yenilenmiştir. Girişin iki yanında kompozit başlıklı yivli çifte sütunceler yer alır. Başlık üzerinde kare ve dikdörtgen formlu panolar vardır. Üstteki panoların içerisinde girland ve çiçek motifi bulunmakta olup, bu panoların üzerinde birer adet vazo yerleştirilmiştir. Girland motifli panolar arasında kalan kitabe boşluğuna sonradan monte edilmiş ve üzerinde “Kapu Camii 1315” yazılı yeni bir kitabe yerleştirilmiştir. Esas kitabesinden iz yoktur. Kapının alınlık kısmı ortada birleşecek şekilde yerleştirilmiş iki adet volüt ile oluşturulmuştur. Volütlerin birleştiği yerde stilize edilmiş palmet motifi vardır. Alınlığın içinde palmet, rumi, kıvrık dal, girland gibi stilize edilmiş motiflerle doldurulmuştur. Caminin üstü sekizgen kasnağa oturan bir kubbe ile örtülmüştür. Kasnağın her yüzüne yuvarlak kemerli dikdörtgen formlu birer pencere yerleştirilmiştir.
Harim, kubbeyi taşıyan yüzeysel sütunların sivri kemerlerle birbirine bağlanmasıyla sekizgen bir görünüm kazanmıştır. Sütunlar altta kübik bir kaideye oturmakta olup, kompozit başlıklara sahiptir. Kübik kaide üzerindeki dikdörtgen panolarda altın yaldızlı barok karakterli bitkisel ve geometrik süslemeler bulunmaktadır. Dış cephede dilimli kemer formuna sahip olan pencereler, içten sivri kemerli olarak düzenlenmiştir. Mihrap, kesme taş işçiliklidir. Yarım yuvarlak mihrap nişinin iki yanında burmalı birer sütunce bulunmaktadır. En dışta ise dikdörtgen kaide üzerinden yükselen iyon başlıklı iki adet yivli sütunce vardır. Kaidenin yüzeyi, pano şeklinde düzenlenmiş ve içerisine barok karakterli kıvrık dal motifleri yerleştirilmiştir. Niş kemerinin iki yanında yaprak motifleri ile süslenmiş ikişer adet payanda bulunur. Niş kemerinin yüzeyi stilize palmet motifleri ile süslenmiş olup, kilit taşı dışa taşırılarak vurgulanmıştır. Niş kemerinin iki yanında kalan üçgen panoların içi kıvrık dal ve yaprak motifleri ile doldurulmuştur. Alınlık ortasında yer alan kitabede sülüs yazı ile “Âl-i İmran” suresi 37. ayetten alınan “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazısı ile iki yanında Allah, Muhammed isimleri yazılıdır. Kitabelik bölümünün üstünde yer alan alınlık kısmının iki tarafında alem motifleri vardır. Alınlığın üstü iki adet volütün asimetrik olarak yerleştirilmesiyle oluşturulmuş olup, alınlığın içi kıvrık dal ve yaprak motifleri ile doldurulmuştur. Alınlık, ortada yine bir alem motifi ile son bulur. Mihrabın batısında yer alan minber ahşap olup, sonradan yenilenmiştir. Korkuluk kısmı, kafesleme tekniği ile hareketlendirilmiştir. Harimin üzerini sekiz adet sütunun sivri kemerle birbirine bağlanmasıyla oluşturulan kasnak üzerine oturtulan kubbe örter. Kubbe betonarme olup, dıştan kurşun ile kaplanmıştır. Kapukahve camisi, cephelerdeki üçlü kemer düzenlemesi, oldukça gösterişli giriş kapısı, iç mekânda mihrap ve sütun kaidelerindeki zengin motifleri ile Barok karakterli son dönem Giresun camilerinin en güzel örneğini teşkil eder.
7- MÜFTÜOĞLU CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Yeni Mahalle
Kadastral Durum: : Pafta: 2 Ada: 428 Parsel: 57
Karar / Tarih :25. 12. 2003 / 4897
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Cami
Kuzey cephesindeki giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre cami 1966, minare 1968 yılında yapılmıştır. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlı olup, sonradan inşa edilen son cemaat yeri ile birlikte 22,30 X 14,50 metre boyutlarındadır. Harim, kuzey-güney yönde 18,40 metre uzunluğundadır. Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu bazalt; söve ve silmelerde kesme andezit taş kullanılmıştır. Cephenin bazalt taş kullanılan yüzeyleri sıvanıp boyanmıştır. Yapı, kiremitle kaplı kırma çatı ile örtülüdür. Kuzeybatı köşesinde yer alan betonarme minaresi, kare küp kaideli, yuvarlak gövdeli ve iki şerefelidir.
Son cemaat yerinin doğusu kadınlar bölümü, batısı imam odası olarak düzenlenmiş olup, üst katı, mahfil ile birleştirilmiştir. Harimin kuzey cephesi ortasında giriş; girişin doğusunda bir adet pencere vardır. Doğu cephesinin kuzey kenarında düz atkı taşlı, iki kanatlı ikinci bir giriş daha vardır. Bu cephenin altında iki, üstünde üç adet pencere yer alır. Güney cephenin altında iki, üstünde iki; batı cephesinin altında üç, üstünde üç adet pencere vardır. Bu cephenin kuzey kenarı altında, ibadet yeri olarak kullanılan bodrum kata inilen bir giriş yer alır. Cephelerde yer alan pencereler, dikdörtgen formlu ve sivri kemerlidir. Büyük olan alt sıra pencereleri demir korkulukludur.
Harime, kuzey cephesi ortasında yer alan düz atkı taşlı iki kanatlı bir kapı ile girilir. Ahşap olan kapı kanatları sadedir. Giriş üzerinde yer alan dikdörtgen şekilli alınlığın ortasında kitabe, kitabenin iki yanında simetrik olarak yerleştirilmiş birer ay-yıldız motifi yer alır. İç mekânın kuzeyinde, betonarme olarak inşa edilmiş tek yönlü mahfil vardır. Önde iki adet yuvarlak formlu kolon ile taşınan mahfile, girişin batısında, kuzey duvarına bitişik beton bir merdiven ile ulaşılır. Mahfil korkulukları metaldir. Yapının iç mekânı süsleme bakımından sadedir. Doğu ve batı duvarlarında, üst pencere sırasının alt seviyesinde, sülüs yazılı kitabe kuşağı yer alır. Güney duvarın orta ekseninde yer alan mihrap, andezit taşından inşa edilmiş olup, Hacı Mittad Camisinde yer alan mihrapla aynı formdadır. Mihrap nişi beşgen olup, stilize yaprak motiflerinden oluşan “Π” şeklinde bir bordürle çevrelenmiştir. Üstte doğru daralan üç kademeli kavsarası, yatay bir silme ile nişten ayrılır. Kavsara köşelerinde kalan üçgen yüzeylere stilize edilmiş bitkisel motifler yerleştirilmiştir. Mihrabın iki yanında, yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiş birer plaster bulunur. Plasterler altta kübik kaideye oturur. Kaidelerin yüzeyinde, baklava dilimi motifi yer alır. Plasterler, stilize dor tarzı başlıklara sahiptir. Başlıkların üzerinde, arşitrav şeklinde düzenlenmiş yatay dikdörtgen alınlık vardır. Alınlığın ortasında “Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazılı bir kitabe ve kitabenin iki tarafında simetrik olarak yerleştirilmiş ay-yıldız ve stilize palmet motifleri yer alır. Alınlığın üzerindeki tepelik ise, farklı bir düzenlemeye sahiptir. Tepeliğin ortasında çarkıfelek motifi vardır. Bu motifin iki yanında stilize kıvrık dal motifleri yer alır. Çarkıfeleğin altında, üzerinde kelime-i tevhit yazılı kitabe; üstünde, yan yana birer volüt, kıvrık ve dalgalı hatlarla tepelik kısmına üçgen bir form verilmiştir. Volütlerin dış kısımlarında kenarlarda, düşey dikdörtgen birer pano içerisinde yine altın yaldızlı rozet motifleri yer alır. Volütlerin birleştikleri yerde ise, ortada bir alem mevcuttur.
Mihrabın hemen sağında yer alan minber, ahşap olup, sade bir görünüme sahiptir. Aynalık bölümü üçgen, korkulukları parmaklık şeklindedir. Baldaken şeklindeki köşk kısmı alemle son bulur. Harimi örten tavan ahşap olup, ortası kare şeklinde düzenlenmiştir. Bodrum katı ibadet yeri olarak kullanılan cami, son cemaat yeri dışında özgünlüğünü korumaktadır.
8- SOĞUKSU CAMİSİ
İlçesi : Merkez
Mahalle/Köyü : Soğuksu Mahallesi
Kadastral Durum : Pafta: 13 Ada: 89 Parsel: 1
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :1896
Yaptıran :Müslüm
Yapı Tipi :Cami
Caminin, günümüzde kapatılmış olan giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre Müslim isminde bir zat tarafından yaptırıldığı, 1896 yılında da Giresun Kaymakamı Mahmut Rüştü Bey tarafından genişletilerek yenilendiği anlaşılmaktadır. Caminin kuzey cephe duvarının köşesinde yer alan bir kitabede, “Giresun Mülkiye Kaymakamı Rüştü Bey Caddesi Sene 1313” yazmakta olup, bulunduğu sokağa Mahmut Rüştü Bey’in isminin verildiği görülmektedir.
Kâgir sistemde inşa edilen yapı, enlemesine dikdörtgen planlıdır (16,4 X 7,6 m.). Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu bazalt, kapı, pencere söveleri, kat ve köşe silmeleri ile saçaklarda kesme andezit taş kullanılmıştır. Son cemaat yeri bulunmayan cami, içten ahşap tavan, dıştan dört omuzlu kırma çatı ile örtülüdür. Yapının doğu cephesinin kuzeyinde yer alan minaresi kare kaideli, çokgen gövdeli ve tek şerefelidir.
Cephe düzenlemesi bakımından, giriş kapısı, pencereler, söveler, kat ve köşe silmeleri, saçaklar dikkati çeken en önemli mimari elemanlarıdır. Yapının asıl girişi kuzey cephenin ortasında olmasına rağmen burası sonradan kapatılarak giriş, doğu cepheye alınmıştır. Giriş kapısı dikdörtgen formlu ve düz atkı taşlıdır. Giriş kapısı talik hatla yazılmış ve üzeri yaldızlanmış üzerinde dört satırlık bir kitabe yer alır. Kitabenin üzerinde kenarları profilli silmelerle çevrili üçgen bir alınlık vardır. Alınlığın ortasında mermerden madalyon şeklinde düzenlenmiş bir pano içerisinde kitabe yer alır. Girişin iki yanında ikişer adet alt ve üst sıra pencereleri yer alır. Caminin alt sıra pencereleri, dikdörtgen formlu, düz atkı taşlı ve demir parmaklıklıdır. Daha küçük boyutlu olan üst pencereler sivri kemerlidir. Pencereler bütün cephelerde aynı düzenlemeyi gösterir. Batıda dört, kuzeyde sekiz olmak üzere toplam 12 adet pencere vardır. Cepheler üstte, içbükey ve dışbükey profil sıraları ile hareketlendirilmiş andezit taş malzemeli saçak sırası ile son bulur. Saçak püskülleri metal malzemeli olup, tüm cepheyi dolanır. Caminin üzeri dört omuzlu kırma çatı ile örtülü olup, üzeri kiremit kaplamalıdır.
İç mekanda, üç yönlü mahfil dikkati çeker. Sonradan yenilendiği anlaşılan mahfil iki adet taş sütun ile taşınmakta olup, U şeklinde bir plana sahiptir. Güney duvarı ortasında yer alan mihrap, alçı malzeme ile sonradan yapılmıştır. Mihrap nişinin iki yanında birer plaster bulunmaktadır. Plasterlerin üst kısmı iki sıra silmeden sonra ikişer lale motifi ile sonlanır. Üstte diş sırasından oluşan korniş üzerinde kitabelik kısmı yer almaktadır. En üstte, iki volütlü üçgen bir alınlık yer alır. Alınlığın altında Bakara suresinden alınan “Fevelli Vecheke şatra’l-Mescid-i’l-Haram” (Yüzünü Mescid-i Haram’a çevir) ayeti, sülüs yazı ile yazılmıştır. Mihrabın batısında yer alan minber sade olup, özgün değildir. Caminin beden duvarları tavana kadar ahşapla kaplanmıştır. Şu hali ile cami küçük ve bir yapıdır.
Cenâb-ı ve Feyyaz-ı mutlak işbu cami-i şerifin bâni-i evveli olan Müslüm nam-ı zatın ruhuna şâd ianeten ve tevsien tecdidve inşasına bari müstakil olan Giresun Kaimmakamı Mahmut Rüşdü Bey de şâd ve sekeratını asan ve hüsn-i hatimeyi ihsan buyursun. Amin ve bicahi Seyyid’il- mürselin bad. Sene 1313 Hicriye Şevval 28. Saffet Salih Trabzoni Rumi 30 Mart 1312.
9- ŞIH (ŞEYH KERAMETTİN) CAMİSİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum : Pafta: 8 Ada: 77 Parsel: 8
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Cami
Caminin, kuzey cephesindeki giriş kapısı üzerinde yer alan kitabelik yeri boştur. Şeyh Keramettin’in Giresun’a 1590’lı yıllarda geldiği tahrir defterlerinden anlaşılmaktadır. 1613 tarihli tahrir defterinde Şeyh Keramettin’den, 1642 tarihli avarız defterinde ise cami ve türbesinden bahsedilmektedir. Dolayısı ile caminin, 17. yüzyılın hemen başlarında inşa edildiği anlaşılmaktadır.
Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır (13,50 X 10,50 m.). Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu bazalt, söve, silme ve saçaklarda kesme andezit taş kullanılmış olup, yonu bazalt taş olan yüzey, sıvanmıştır. Son cemaat yeri bulunmayan cami, içten ahşap tavan, dıştan dört omuzlu kırma çatı ile örtülüdür. Yapının kuzeybatı cephesinde yer alan minaresi, kare kaideli, çokgen gövdeli ve tek şerefelidir.
Yapının kuzey cephesi, hareketli bir düzenlemeye sahiptir. Ortada basık kemerli, dikdörtgen formlu giriş kapısı yer alır. Kapı, üstte kademeli silmelerden oluşan üçgen bir alınlıkla sonlanır. Kapının doğusunda, dikdörtgen formlu, yuvarlak kemerli, kilit taşı dışa taşırılmış bir pencere vardır. Caminin doğu ve güney cephesindeki ikişer, güney cephesindeki üç adet pencere ve doğu cephesinde yer alan kapı, bu pencere ile aynı formdadır. Pencereler, beden duvarına oranla oldukça yüksek tutulmuştur. Giriş kapısı üzerindeki alınlığın içindeki kitabelik kısmı boştur. Alınlığın üzerinde kuzey cephe yüzeyini ikiye bölen silindirik bir silme vardır. Silme üzerinde kalan ve mahfilin üst katını aydınlatan üç adet pencere ise yonca yaprağı şeklinde üç dilimli kemer formuna sahiptir. Cephe duvarları, üstte kademeli silmelerden oluşan çatı saçağı ile son bulur.
Harime, kuzey duvarındaki yuvarlak kemerli ve çift kanatlı ahşap bir kapı ile girilir. Girişin hemen üzerinde ahşaptan inşa edilmiş iki katlı, tek yönlü mahfil vardır. Mahfile doğudaki merdivenden çıkılır. Güney duvarın orta ekseninde yer alan mihrap, dışa ve üste doğru taşıntı yapar. Mihrabın iki yanında dikdörtgen altlıklar üzerinden yükselen birer sütunce vardır. Sütun başlıkları yivlidir. İki farklı renkte taşla, renkli taş işçiliğinin uygulandığı mihrabın alınlığına silmelerden oluşan bir kornişle geçilir. Mihrap üzerinde, çerçeve içine alınmış yuvarlak kemerli bir pencere vardır. Mihrabın batısında yer alan minber özgün olmayıp, basit işçilikli ve ahşaptır. İç mekanda duvar yüzeyleri sadedir. Cami, içten ahşap tavan, dıştan Marsilya tipi kiremitle kaplı kırma çatı ile örtülüdür.
10- BOZTEKKE KÖYÜ ŞEYH KERAMETTİN CAMİSİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Boztekke Köyü
Kadastral Durum : Pafta: 8 Ada: 267 Parsel: 273
Karar / Tarih :23. 07. 1990 / 788
Yapım Tarihi :1855
Yaptıran :Molla Hüseyin Efendizade İsmail
Yapı Tipi :Cami
1642 tarihli Avarız Defteri’nde caminin Şeyh Keramettin tarafından inşa ettirdiği ve o tarihte, ahfadından olan Şeyh Ömer’in zaviye şeyhi olduğu yazılıdır. Şeyh Keramettin’in, Seyyit Mehmet Paşa’nın idamından sonra 1609-1610 yıllarında Boztekke Köyü’ne göçtüğü tahmin edilmektedir. Caminin giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesi bozuk bir nesih ile yazılmış olup, kitabeye göre mevcut cami, Molla Hüseyin Efendizâde İsmail tarafından 1855 (h. 1272) tarihinde inşa ettirilmiştir.
Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır (15,38 X 11,05 m.). Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu bazalt taş kullanılmıştır. Son cemaat yeri bulunmayan caminin kuzey cephesine sonradan bir giriş kısmı eklenmiştir. Yapı, içten ahşap tavan, dıştan dört omuzlu kırma çatı ile örtülüdür. Yapının kuzeybatı köşesinde yer alan minaresi yüksek kaideli, çokgen gövdeli ve iki şerefelidir. Cami, içten ahşap tavan, dıştan kırma çatı ile örtülüdür.
Caminin cephe düzenlemesi oldukça sadedir. Kuzey cephesi sonradan eklenen giriş kısmı ile kapatılmıştır. Doğu ve batı cephelerde, üç adet alt üç adet üst pencere sırası vardır. Kuzey ve güney cephelerde ise pencere sıraları ikişerlidir. Alt sıra pencereleri yuvarlak, üst sıra pencereleri basık kemerli olup, tamamı mazgal pencere şeklindedir. Pencere formları bütün cephelerde aynıdır. Cepheler, üstte geniş tutulmuş betonarme saçakla son bulur.
Harime giriş, kuzey cephesindeki dikdörtgen formlu ve basık kemerli bir kapıdan sağlanır. Sonradan beyaza boyanan çift kanatlı kapısı vardır. Giriş üzerinde yer aşan iki satırlık kitabe, boyandığı için okunamamaktadır. Harimde beden duvarları, alttan yaklaşık 1 metre kadar lambri malzeme ile kaplanmıştır. Alt ve üst sıra pencereleri arasında kalan boşluk üç cepheyi dolaşacak şekilde kitabe kuşağı ile süslenmiştir. Harimdeki tek yönlü mahfil, önde iki adet taş, arkada 4 adet ahşap sütunla taşınır. Mahfil korkulukları metaldendir. Güney duvarının orta ekseninde yer alan mihrap, taş malzemeli olup, yarım yuvarlak nişe sahiptir. Mihrabın üçgen alınlığı içinde (Küllemâ dehale aleyhâ Zekeriyye’l-Mihrâb” (Zekeriya onun yanına mihraba her girdikçe…) yazısı ve yazının iki tarafında çarkıfelek motifine benzer süslemeler yer alır. Mihrabın batısında yer alan minber ahşap işçilikli olup, özgün değildir. Harim, içten ahşap tavanla örtülüdür. Harimin ortasında kare şeklinde ve yüzeyden içe girintili bir göbek vardır. Göbek merkezden dağılan ışın sıraları şeklinde hareketlendirilmiş olup, köşelerine çarkıfelek motifi yerleştirilmiştir. Cami, sonradan yapılan yenilemeler nedeni ile özgünlüğünü kaybetme noktasına gelmiştir.
Bu cami-i şerîf Sahibü’l-Hayrât
Molla Hüseyin Efendizâde İsmail? … Sene 1272
11- ÇALDAĞ MELİKLİ CAMİSİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Çaldağ Beldesi Melikli Köyü
Kadastral Durum : Ada: 5 Parsel:473
Karar / Tarih :29. 02. 2012 / 297
Yapım Tarihi :1807-1808
Yaptıran :
Yapı Tipi :Cami
Melikli Köyü merkezinde yer alan caminin içinde bulunan ahşaba yazılı kitabesine göre 1807-1808 (H. 1223) tarihinden yeniden inşa edilmiştir. Tamamen ahşaptan geçme sistemi ile inşa edilen caminin son cemaat yeri ve bodrum katı duvarları sonradan betonarme olarak yeniden yapılmıştır. Caminin harim bölümü özgün şeklini önemli ölçüde korumakla birlikte, sonraki dönem müdahaleleri ile değiştirilen kapı ve pencere doğramaları, parmaklılar, kürsü vb. elemanların özgün örnekleri cami içerisinde korunmuştur. Korunmuş olan bu elemanlarda ajur tekniği ile yapılmış süsleme unsurlarının yoğun olduğu görülmektedir. Ayrıca kısmen yüzeysel oyma ve kalemişi süslemeler de mevcuttur. Caminin harim kısmı tamamen ahşaptır. Harimin kuzey ve doğusunda L biçimli kadınlar mahfili yer alır. Tavan, harim ortasında yer alan kare kesitli ahşap bir ayakla desteklenmiş olup, ayak üstte iki adet ahşap konsolla kuvvetlendirilmiştir. Ayak ve konsolların üzerindeki geometrik süslemeler özgündür. Mihrabı olmayan caminin kürsüsü ahşap geçmelerle yapılmış olup özgündür. Ahşap minber basit işçilikli olup, başka bir yapıdan buraya nakledildiği düşünülmektedir. Giresun’da yer alan ahşap camilerin en önemli örneğini teşkil eden yapının bugünlerde restorasyon projesi hazırlanmaktadır.
12- HİSARGERİŞ KÖYÜ CAMİSİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Hisargeriş Köyü
Kadastral Durum : Pafta: 3 Ada: Parsel: 410
Karar / Tarih :12. 09. 2010/ 1731
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Cami
Caminin, giriş kapısı üzerinde yer alan kitabelik boştur. Yöredeki benzerleri ile karşılaştırıldığında 19. yüzyıl yapısı olduğu anlaşılmaktadır. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır. Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu, silme ve sövelerde ise kesme andezit taşı kullanılmıştır. Son cemaat yeri, kadınlar mahfili ve minaresi bulunmayan cami, içten ahşap tavan, dıştan dört omuzlu kırma çatı ile örtülü olup, çatısı çinko sac ile kaplanmıştır.
Küçük boyutlu bir yapı olan caminin cepheleri simetrik olarak düzenlenmiştir. Doğu ve batı cephelerde üçer; kuzey ve güney cephelerde ikişer adet penceresi vardır. Dikdörtgen formlu olan pencereler basık kemerli olup, C kıvrımlı demir şebekelere sahiptir. Pencerelerin taş söveleri sadedir. Caminin cephe düzenlemesi, üstte ahşap bir saçakla son bulur.
Harime giriş, kuzey cephesindeki dikdörtgen formlu ve basık kemerli bir kapıdan sağlanır. Kemer kilit taşı dışa doğru taşırılarak vurgulanmıştır. Giriş açıklığının iki yanında birer sütunce vardır. Sütunceler bilezik şeklinde düzenlenmiş başlıklara sahiptir. Başlıkların üzerine iki sıra profilli silme ile sınırlandırılmış düşey dikdörtgen alınlık oturtulmuştur. Alınlığın ortasında yer alan oval kartuş şeklindeki kitabelik boştur.
İç mekân oldukça sade olup, duvarlarda herhangi bir süsleme görülmez. Son cemaat yeri bulunmayan caminin tavan ve taban döşemeleri ahşaptır. Çıtalı ahşap tavanın orta bölümü bir kademe içe çekilerek hareketlendirilmiştir. Yarım yuvarlak formlu nişe sahip mihrabı, kesme taş olup, özgündür. Mihrabın kenarlarındaki yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiş sütunceler, altta kare küp bir kaideye oturur. Stilize edilmiş başlıklara sahip olan sütunceler üstte bir silme ile birbirine bağlanmış olup, silmenin üzerinde yer alan alem motifi ile mihrap sonlanır. Mihrabın bitişiğinde yer alan minber ahşap olup, özgündür. Basık kemerli girişi olan minberin korkulukları ajur tekniği ile oluşturulmuştur. Aynalığı sade olan minberin köşk kısmı baldaken şekilli olup , üzerinde konik bir külah vardır. Günümüzde kullanılmayan cami, oldukça bakımsız olup yıkılmak üzeredir.
13- SAYCA KÖYÜ MANAROĞLU CAMİSİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum : Ada: Parsel:
Karar / Tarih :Karar Tarih: 28. 11. 2002/ 4600
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Cami
Caminin, giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre 1909 (1325 R.) yılında yaptırılmıştır. Kâgir sistemde inşa edilen yapı, uzunlamasına dikdörtgen planlıdır. Malzeme bakımından beden duvarlarında yonu, silme ve sövelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Son cemaat yeri ve minaresi bulunmayan cami, içten ahşap tavan, dıştan dört omuzlu kırma çatı ile örtülü olup, çatı alaturka kiremit ile kaplanmıştır.
Caminin cepheleri simetrik olarak düzenlenmiştir. Doğu ve batı cephelerde beşer adet alt, ikişer adet üst; kuzey ve güney cephelerde ikişer adet alt, üçer adet üst sıra penceresi yer alır. Dikdörtgen formlu olan alt sıra pencereleri yonca yaprağı şeklinde üç dilimli kemer formuna sahip olup, demir parmaklıklıdır. Üst sıra pencereleri küçük boyutlu olup, ortada olanlar yuvarlak, kenarlardaki düşey dikdörtgen formludur. Alt sıra pencerelerinde yan sövelerin kemer üzengi noktası seviyesinde profillerle hareketlendirilmiş başlıklar yer alır. Pencerelerin S kıvrımlı demir şebekeleri döneminin ürünüdür. Yapının köşeleri, yatay düşey şekilde dizilen kesme taşlarla hareketlendirilmiştir. Cephe düzenlemesi, üstte üç kademeli taş bir saçakla son bulur.
Harime giriş, kuzey cephesindeki dikdörtgen formlu ve basık kemerli bir kapıdan sağlanır. Giriş açıklığının iki yanında yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiş birer sütunce vardır. Sütunceler stilize edilmiş başlıklara sahiptir. Girişin üzerinde profilli silmelerle oluşturulmuş üçgen alınlık vardır. Alınlık içerisinde basit sülüs hat ile yazılmış kitabesinde besmele ve tarih yazılıdır.
İç mekânda girişin doğusunda mahfile ulaşılan L şeklinde bir merdiven yer alır. Sonradan betonarme olarak yeniden inşa edilen önde iki adet yuvarlak kesitli ayakla taşınmakta olup, ayaklar ahşap lambri malzeme ile kaplanmıştır. Harimin beden duvarları alttan bir metre yüksekliğinde ahşap malzeme ile sonradan kaplanmış olup, üzeri sıvalı ve boyalıdır. Yarım yuvarlak formlu nişe sahip mihrabı, kesme taş olup, özgündür. Mihrabın kenarlarındaki yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiş sütunceler, altta kare küp bir kaideye oturur. Bileziklerden oluşturulmuş başlıklara sahip olan sütunceler üstte bir silme ile birbirine bağlanmış olup, silmenin üzerinde kenarları içbükey yönde eğimli alınlık yer alır. Mihrabın batısında yer alan minber ahşap olup, sonradandır. çıtalı ahşap tavanı sadedir.
Kitabesi
Bismillahirrahmanirrahim Sene 1325
14- SEYİT VAKKAS (SEYYİT MEHMET PAŞA) TÜRBESİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez Kapu Mahallesi Fevzi Paşa Caddesi
Kadastral Durum : Pafta: 12 Ada: 11 Parsel:6
Karar / Tarih :14.02.1986 / 1917
Yapım Tarihi :1888
Yaptıran :Kaymakam Rizeli Mehmet Ali Bey
Yapı Tipi :Türbe
Fevzi Paşa Caddesi Seyyid Vakkas Sokak’ta, Cumhuriyet İlköğretim okulu yanında yer alır. Arşiv kayıtlarına göre 1888 yılında Rizeli Mehmet Ali Bey tarafından, o zamanlardaki ahşap ziyaretgâhın yerine inşa ettirilmiştir. Akademik yayınlarda türbenin 16. yüzyılda Giresun’da bulunmuş olan Seyyid Mehmet Paşa’nın mezarı üzerine yaptırıldığı belirtilir. Halk arasında ise burada yatan şahsın Giresun’un fethi esnasında şehit düşen uç beyi Seyyid Vakkas’a ait olduğuna inanılır. Osmanlı arşiv kayıtlarında türbenin plan ve cephe görünüşlerini gösterir çizimler bulunmakta olup, türbenin adı Saad ibn Vakkas Türbesi olarak kayıtlıdır.
Türbe, taş duvarlarla çevrili küçük bir bahçe içerisindedir. Sekizgen planlı olan türbe, gövde ve kubbeden ibaret olup kripta (cenazelik) kısmı yoktur. Kubbe kurşun ile kaplanmıştır. Türbeye giriş, kuzeyden dikdörtgen formlu, basık kemerli bir kapı ile sağlanır. Kapı, çift kanatlı ve demirden olup, üstteki basık kemer de kademeli çift silmeden oluşmaktadır. Türbenin sekiz kenarı da üstte, siyah taşlardan oluşan bir kuşakla çevrilmiş olup, bunun üzerinde de profilli silmeden oluşan saçak yer almaktadır. Türbenin kurşun kaplı kubbesi, üstte bir alem son bulmaktadır. Türbe dikdörtgen formlu ve sivri kemerli dört adet pencere ile aydınlatılmaktadır. Doğu, güney ve batı kenarlarda bulunan birer pencere sonradan kapatılmıştır. Pencereler dıştan demir şebekelidir. Türbenin iç mekânı tamamen sıvanıp boyanmıştır. Süsleme yoktur. İçeride doğu - batı yönünde uzanan sembolik sanduka vardır. Düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilen türbeye, dıştan dikdörtgen formlu içe doğru hafif derinleşen birer çerçeve, sivri kemerli pencereler ve silmeler hareketlilik kazandırmaktadır. Klasik Osmanlı türbeleri tarzında inşa edilen yapı günümüzde ziyaretçilere açıktır.
15- ŞEYH KERAMETTİN TÜRBESİ VE MEZARLIĞI
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Boztekke Köyü
Kadastral Durum : Pafta: 8 Ada: 267 Parsel: 273
Karar / Tarih :23.07.1990 / 788
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Türbe
Giresun merkeze uzaklıktaki Boztekke Köyü mezarlığının doğusunda yer alır. Horasan’dan geldiğine inanılan Şeyh Keramettin adlı bir hocanın türbesi olup, değişik zamanlarda yapılmış cami, kuyu, aş evi ve değirmenden meydana gelen bir vakfiyedir. Türbe, muhtemelen Şeyh Keramettin’in ölümünden sonra yöre halkı tarafından yaptırılmıştır. Kitabesi yoktur ancak giriş kapısının üzerinde, sağda bir şeceresi yer almaktadır. Kare planlı, düzgün kesme taşlarla inşa edilen türbe, sonradan içten ve dıştan sıvanıp boyanmıştır. Üstü kırma çatı ile örtülüdür. Taban ve tavanı tamamen ahşaptır. Türbeye doğudan dikdörtgen formlu, basık kemerli bir kapı ile girilir. Dört basamaklı merdivenden çıkılarak ulaşılan kapı, çift kanatlı olup, demirdendir. Kapının her iki yanında silmeli birer sütünce vardır. Kapının sağında ve solunda basık kemerli ve dikdörtgen formlu birer pencere mevcuttur. Her iki pencere de dıştan yüzeyden hafif dışa taşkın basık kemerli birer çerçeve ile sınırlandırılmıştır. Mazgal şeklinde düzenlenen pencereler demir şebekelidir. Yapının doğu cephesi dışındaki diğer cephelerinde de basık kemerli ve dikdörtgen formlu, demir şebekeli ikişer pencere mevcuttur. Pencereler dıştan, yüzeyden hafif dışa taşkın basık kemerli çerçeveler ile sınırlandırılmıştır. Cepheler üstte dışa taşırılmış ahşap saçakla son bulmaktadır. İç mekan oldukça sade düzenlenmiştir. İçten duvar yüksekliği .dir. Yapının içerisinde ters L şeklinde yükseltilen alanda dört adet sembolik taş sanduka bulunmaktadır. Bunlardan girişe yakın ikinci sandukanın Evliya Şeyh Kerametine ait olduğu belirtilmektedir. Diğerlerinin ise müritleri olduğu sanılmaktadır. Ancak eskiden bu sandukalardan ikisinin üzerinde sarık bulunduğu köy halkı tarafından ifade edilmiştir. Türbe, yaklaşık 15 yıl önce tamamen yıkılarak betonarme olarak tekrar inşa edilmiştir.
Türbenin haziresinde 1765 yılında vefat eden Cinoğlu Süleyman Ağa ve yine aynı yıl vefat eden oğlu Mehmet Ağa’nın mezarları vardır. Caminin haziresinde bulunan 1885 yılında vefat eden Hacı Süleyman Ağa’nın mezar taşında yer alan şu sözler oldukça anlamlıdır:
“Ed-dünyâ temerru merra’s-sehâb fealeyküm ta’mirü kulübü’l-ihtibâb” (Dünya bulutlar gibi gelip geçmekte, sen dostlarının kalplerini onarmaya bak)
16- YAKUP HALİFE TÜRBESİ VE MEZARLIĞI
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez Tekke Köyü
Kadastral Durum : Pafta: 4 Ada: 4 Parsel:27
Karar / Tarih :19.03.1992 / 1309
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Türbe
Giresun Merkez Tekke Köyü Mezarlığının kuzeyindedir. Şeyh Yakup Halifenin Çepni Beyi Süleyman Bey döneminde bölgeye geldiği ve zaviyesini kurduğu ifade edilmektedir. II. Beyazit’in (1481–1512) 1494 tarihinde Şeyh Yakup Hazretlerinin zaviyesine vakf etmiş olduğu arazilere ait bir ferman sureti bulunmaktadır. Bu ferman suretinde Çatak, Iklıkçı, Çukur, İlyas, Arpa, Zemir, ve Sarban Köylerinin vakıf edildiği görülmektedir.
Kesme taştan inşa edilen türbe sekizgen planlı olup, üzeri kubbe ile örtülüdür. Meyilli bir arazide bulunan türbenin cephe yükseklikleri kod farkı yüzünden farklıdır. Yapıda doğu, güneydoğu, ve güneybatı kenarlar aynı şekilde düzenlenmiştir. Cephe duvarı yüzünde düz atkılı, dikdörtgen formlu ve dıştan demir şebekeli birer pencere yer almakta olup, cephe duvarları üstte yedi sıra kademeli silmeden oluşan saçakla son bulmaktadır. Türbeye batı cephesindeki dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemerli demirden tek kanatlı bir kapıdan girilir. Giriş kısmı üstten ters U şeklinde bir kaval silme ile çevrilmiştir. Bunun üstündeki, kare formlu kitabelik boştur. İç mekânda giriş kapısının sağında iki ve solunda da bir adet ahşap sanduka bulunmaktadır. Sembolik sandukalar, doğu batı istikametinde uzanmaktadır. İç mekân altı adet düz atkılı pencere ile aydınlanmaktadır. Duvarlar ve kubbe içi sıvanıp boyanmıştır. Betonarme kubbe, dıştan kurşun kaplı olmayıp, üstte alemle son bulmaktadır. Süsleme açısından sade olan türbenin taş duvarları arasındaki derz araları dış cepheye yansıtılmıştır. Yapı birkaç sene önce restore edilmiş olup, günümüzde sağlam ve ziyarete açıktır. Türbenin haziresinde yer alan mezarlardan bir tanesinde Osmanlı dönemi mezar taşı vardır.
17- GOGORA (AZİZ NİKOLA) KİLİSESİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum : Pafta: 23 Ada: 221 Parsel: 8
Karar / Tarih :14.02.1986 / 1917
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Kilise
Eski kaynaklarda ismi Aziz Nikola Kilisesi olarak anılan kilise, eski adı Gogora Mahallesi olan Zeytinlik Mevkiinde yer alır. Plan itibarı ile Şebinkarahisar’daki “Aziz Georgios”a ithafen 1874 yılında yaptırılan Licese Kilisesi ile benzerlik göstermektedir. Gogora Kilisesi de aynı tarihlerde inşa edilmiştir.
Günümüzde Giresun Müzesi binası olarak kullanılan kilise, bir avlu içerisinde yer almakta olup, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Kilisenin ana girişi batıdan olup, kuzey ve güneyden tali girişleri vardır. Ana kapının iki yanı kabartma sütun profiliyle ve alın kısmı burma sütunce ile bezenmiştir.
Üzerinde 12 pencereli kasnaklı kubbesi bulunan kilisenin naosu, iki sıra sütun ile üç nefe ayrılmıştır. Orta nef yan neflerden daha geniş olup, her nefin ucunda bir apsis bulunur. Üçlü apsis içeride dairesel dışarıdan ise beşgen plana sahiptir. Orta apsis yan apsislerden daha geniş ve yüksektir. Neflerin üzeri tonoz ile kaplanmıştır. Kilisenin kuzey yanında “papaz evi” olarak anılan yapı, kalıntılarından yola çıkarak 1990’lı yıllarda yeniden inşa edilmiştir. Papaz evinin batı duvarına bitişik, birbirine paralel uzanan iki adet mahzen vardır. Beşik tonozlu olan mahzenler günümüzde sergi salonu olarak kullanılmaktadır. Kilisenin güney ve papaz evinin batı cephesinde iki adet çeşme bulunmaktadır. Kilisenin güneyindeki avlu duvarına bitişik olarak inşa edilen duvar çeşmesinin benzerleri bazı mahallelerde bulunmaktadır. Avlu girişinde yer alan çan kulesi, eski fotoğraflarda görülmektedir.
18- KATOLİK (KAPUSEN) KİLİSESİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Çınarlar Mahallesi Fevzipaşa Caddesi
Kadastral Durum : Pafta: 17 Ada: 134 Parsel: 3
Karar / Tarih :14.02.1986 / 1917
Yapım Tarihi :1912
Yaptıran :Fransız Kapusen (Capucin) Rahipleri
Yapı Tipi :Kilise
Fransa’nın İstanbul’daki büyükelçisi, Giresun’da yaşayan Kapusen (Katolik tarikatı) rahipleri tarafından Çınarlar Rum mahallesinde yapılmak istenen kilise, manastır ve çan kulesi inşasına izin verilmesi için 8 Ekim 1910 yılında Hariciye Nezaretine başvuruda bulunmuştur. Sürecin devamıyla 4 Haziran 1911 tarihinde Çınarlar mevkiinde Kapusen rahipleri için 18 m. yüksekliğinde çan kulesi bulunan 23 m. uzunluğunda 10 m. eninde ve 13 m. yüksekliğinde bir kilise ile 22 m. uzunluğunda 9 m. genişliğinde ve 13 m. yüksekliğinde bir manastır inşasına izin verilmiş ve akabinde kilise inşasına başlanmıştır. Günümüzde kilise 1967 yılından itibaren çocuk kütüphanesi olarak kullanılmaktadır.
Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olarak inşa edilen yapı, kesme taş duvarlarla çevrili bahçe içerisinde yer alır. Yapının caddeye bakan kuzey cephesi oldukça gösterişli olup, cephe ortasında sivri kemerli girişi vardır. Bahçeden beş basamaklı taş merdiven ile ulaşılan giriş sahanlığının üzeri içten tonoz, dıştan beşik çatı ile örtülü olup, bu örtü önde iki adet kare kesitli taş kolon ile taşınır. Örtüyü taşıyan kolonların yüzeyi yiv sıraları ile hareketlendirilmiştir. Kemerin üzerinde, tepelik olarak düzenlenmiş dekoratif amaçlı yüzeysel bir kemer daha vardır. Yapının iki kanatlı ahşap kapısı Giresun’daki en güzel 19. yüzyıl kapı örneklerinden birisidir. Kapının alt tablaları yivli, orta tablaları dilimli göbek, üst tablaları ise kemerli bir düzenlemeye sahiptir. En üstteki kemer içinde kalan tabla yüzeyinde ise çarkıfelek motifine benzer üç dilimli bir motif görülür. Kuzey cephede girişin üzerinde sivri kemerli birbirine bitişik dört adet pencere yer alır. Dört bölmeli giyotin pencerelerin kemer içinde kalan camları vitray şeklinde düzenlenmiştir. Kenarlardaki pencerelerin kemerleri üzerinde, tepelik şeklinde düzenlenmiş dekoratif amaçlı yüzeysel birer kemer daha vardır. Bu düzenleme, ortadaki iki pencereye bir adet tepelik yapacak şekilde ve yanlardakine göre yükseltilerek uygulanmıştır. Cephenin üzerinde saçağa paralel olarak dizilmiş sivri kemerli yüzeysel niş sıraları vardır. Nişlerin içerisine metal rozetler aplike edilerek cepheye dekoratif bir görünüm kazandırılmıştır. Köşeleri yivli plastır şeklinde düzenlen yapının kuzey cephesi, üstte profilli taş bir saçakla son bulur. Yapının doğu ve batı cepheleri, yüzeyi yivli plastırlarla dikeyde beş, taş bir silme ile yatayda iki bölüme ayrılmıştır. Dikey bölmelerin her biri içerisine bir pencere yerleştirilmiştir. Bu pencerelerden ortada olan üç tanesi sivri kemerli olup, kenarlarda kalan iki adet pencere yuvarlak formludur. Ortadaki pencerelerin sivri kemerleri oldukça yüksek tutulmuştur. Kenar pencerelerinin doğramaları “Mührü Süleyman” denilen altı kollu yıldız şeklinde düzenlenmiştir. Yapının doğu cephesinde, bu cepheye bitişik olarak inşa edilen kare kesitli çan kulesine geçiş veren düz atkı taşlı ikinci bir kapısı vardır. Sade bir cephe düzenlemesine sahip olan çan kulesi mazgal şekilli dar pencerelerle aydınlatılmıştır. Yapının güney cephesinde bir adet sivri kemerli pencere vardır.
Yapının iç mekânı özgün şeklini günümüze kadar korumuş olup, mahfil kısmı aslına uygun olarak sonradan yenilenmiştir. Yapının girişinde ahşap bölme ile naostan ayrılan sahınlık bölümü vardır. Burada yer alan iki kanatlı ahşap bir kapı ile naosa girilir. Naos zeminini kaplayan karo mozaik döşeme özgün olup, üzerindeki bitkisel ve geometrik karakterli süslemeler oldukça dekoratif bir görünüme sahiptir. Naosun kuzeydoğu köşesinde yer alan ahşaptan dönel merdiven ile mahfile çıkılır. Yaklaşık 3 metre genişliğe sahip olan mahfil sade düzenlenmiştir. Yapının apsis bölümü, bölgede yer alan Ortodoks kiliselerinden çok farklıdır. Naostan iki basamakla yükseltilen bu bölümde köşeleri pahlanmış iki basamaklı bir platform vardır. Apsisin üzeri dört adet kare kesitli ayakla taşınan bağdadi tonoz ile örtülüdür. Naosun üzeri ortası düz, kenarları tonoz şeklinde düzenlenmiş bağdadi tavan ile örtülü olup, dıştan beşik çatılıdır. Tonoz biçimli örtü duvara bitişik kolonlara oturmaktadır. Kolonlar, dekoratif başlıklara sahiptir. Yapı; cephe düzenlemesi, iç mekan zemin döşemesi, pencere biçimleri ve dekoratif tavanı ile Giresun’daki gayrimüslüm yapılarından en güzel örneklerinden birisidir.
19- MERYEMANA KAYA KİLİSESİ
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez
Kadastral Durum : Pafta: 11 Ada: 197 Parsel:6, 46
Karar / Tarih :14. 02. 1986 / 1917
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :KayaKilisesi
Sultan Selim Mahallesi’nde, Askerlik Şubesi binasının bitişiğindeki mağara içerisinde yer alan yapı, halk arasında Meryemana Kilisesi olarak bilinir. Yapı hakkında ayrıntılı bilgi veren herhangi bir kitabe ya da dönem kaynağı yoktur. Bazı eski kaynaklarda yapının eskiden “Panaia” ya da Surp Serkis” adı ile anıldığı, üç katlı olduğu ve Meryem Ana adına izafe edilen kutsal suyun şifa dağıttığı ifade edilir. Kilisenin apsis yönündeki mağaradan gelen su, az da olsa akmaktadır. Yapının batı duvarına bitişik çeşmesi, çeşme ile bitişik sarnıcı, sarnıca ulaşan su kanalı günümüze kadar ulaşmıştır.
Kilise, doğu-batı yönünde uzunlamasına dikdörtgen planlı ve tek nefli bir yapıdır. Yapıya, kuzey cephesinin batı kenarında yer alan dikdörtgen formlu ve yuvarlak kemerli açıklıktan girilir. Doğu - batı yönünde uzunlamasına dikdörtgen planlı olan yapı tek neflidir. Nefin ucunda, kademeli bir şekilde daralan apsis yer alır. Naos, batı duvarındaki küçük boyutlu üç adet pencere ile aydınlatılır. Kilisenin zemini, yer yer doğal kayanın düzlenmesiyle, geri kalan yerlerin toprakla doldurulmasıyla oluşturulmuştur. Duvarlardaki niş kalıntıları, naosun üzerinde ahşap aksamlı bir kadınlar mahfilinin bulunduğu izlenimi verir. Giresun Müzesi tarafından zeminde gerçekleştirilen kurtarma kazısında, sarnıca giden su kanalı ve üç adet mezar ortaya çıkarılmıştır. Kilisenin bulunduğu mağaranın batısı moloz taş örgülü yığma duvarla kapatılmıştır. Taş araları beyaz renkli harçla derzlenmiştir. Mağaranın doğal kaya olan yüzeyi kısmen sıvanmıştır. Sıvada saman ve koyunyününe benzer katkılar görülmektedir. Sıvanın üzeri kül rengine yakın bir renkle boyanmış, boyanan yüzeyin kenarları koyu mavi bordürle çevrilmiştir. Yapının beşik tonozlu örtüsü, üç farklı yerden kesme taş kemerlerle desteklenmiştir. Kilisenin batı cephe duvarında ve beşik tonozlu üst örtüsünde bazalt taş kullanılmıştır. Bazalt taş, tonozu taşıyan kemerlerde kesme, diğer yerlerde moloz şeklindedir. Kilise içerisindeki duvarlarda yer yer tuğla malzeme kullanıldığı da görülür. Kuzey cephe duvarının üzeri alaturka kiremit ile örtülmüştür. İç mekanda duvar yüzeyleri, içerisinde saman ve koyun yününe benzeyen katkıların bulunduğu şıma adı verilen beyaz bir malzeme ile sıvanmıştır.
Kilisenin doğusundaki mağaradan gelen su, kilisenin zeminine inşa edilen bir kanal ile sarnıca aktarılmıştır. Sarnıçta toplanan su, sarnıcın bahçeye açılan yüzündeki çeşmeye verilmiştir. Sarnıcın beşik tonoz şeklindeki örtüsü kısmen yıkılmış olup restorasyon çalışmalarında onarılmıştır. Kilisenin altıdaki su kanalı ve mezar kalıntılarının daha iyi algılanması için restorasyon aşamasında zemin cam tekstil ile kapatılmıştır. Kilisedeki restorasyon çalışmaları 2013 yılında tamamlanmıştır
20- KARAALİ KÖYÜ KİLİSE KALINTISI
İlçesi : Giresun Merkez
Mahalle/Köyü : Merkez Karaali Köyü
Kadastral Durum : Ada: Parsel:
Karar / Tarih :25.12.2009/ 2488
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi :Kilise
Merkez Karaali Köyü’nde yer alan kilise kalıntısı ile ilgili bilgi veren herhangi bir kitabe ya da dönem kaynağı yoktur. Mevcut kalıntılardan yola çıkarak, üç nefli, bazilikal planlı ve üçlü apsisi yer alan bir kilisedir. Kilisenin ana girişi batısında yer alıp ayrıca kuzey cephesinde tali bir girişi daha bulunur. Narteks, mahfil ve çan kulesi gibi birimleri tespit edilemeyen kilise, cephelerde pencere alt seviyesinden itibaren yıkılmış durumdadır.