1-BOYLUCA KÖYÜ CAMİSİ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Boyluca Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 25.02.2011 / 3258
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Cami
Caminin yapım tarihi ve yaptıranı hakkında bilgi veren bir kitabesi veya dönem kaynağı mevcut değildir. Son cemaat yeri ve harim kısmından oluşan yapının harim kısmı kâgir, son cemaat yeri bağdadi sistemi ile inşa edilmiştir. Son cemaat yerinin batı köşesinde yer alan taş minaresi sekizgen kaideli, yuvarlak formlu ve tek şerefelidir.
Caminin kuzey cephesinde yer alan son cemaat yeri sonraki dönem eki izlenimi vermektedir. Giriş kapısının doğusunda kalan bölümü iki katlı olup, burası misafirhane olarak düzenlenmiştir. Alt katı yığma taş, üst katı bağdadi sistemdedir. Misafirhanenin kuzey cephesinde altlı üstlü dört adet dikdörtgen formlu pencere yer alır. Girişin batısında ise üst kata geçiş veren merdiven ve kafes şeklinde korkulukları olan ahşap sahınlık vardır. Harimin beden duvarları ahşap hatıllıdır. Hatıllar cepheleri yatayda beş bölüme ayırmıştır. Orta bölüme doğu ve batı cephelerde birer güney cephede iki adet dikdörtgen formlu ve demir parmaklıklı pencere yerleştirilmiştir. Doğu ve batı cephelerinde yer alan birer adet üst sıra penceresi küçük boyutludur. Güney cephede ışıklık şeklinde küçük boyutlu iki adet açıklık yer alır. Harim içten düz ahşap tavan, dıştan ise sacla kaplı kırma çatı ile örtülüdür.
2- HACI HASAN TÜRBESİ VE MEZARLIĞI
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü :Hacı Hasan Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih :Tescil kaydı yoktur
Yapım Tarihi : 1905
Yaptıran :
Yapı Tipi : Türbe
Alucra İlçesi, Hacı Hasan Köyündedir. Sekizgen planlı, yonu taş malzemeden inşa edilmiş bir türbedir. Giriş kapısı üzerinde 1321 (1905 M.) tarihi yazılıdır. Gövde ve kubbe kısımlarından oluşmakta olup cenazelik kısmı yoktur. Kubbe betonarmedir. İç mekan küçük ebatlı dikdörtgen formlu pencerelerle aydınlatılmaktadır. Duvarlar içten tamamen sıvanıp boyanmıştır. Herhangi bir süsleme unsuru yoktur. Ortada ahşaptan sembolik bir sanduka vardır. Hacı Hasan’ın kim olduğu ve türbenin ne zaman yapıldığına dair bilgiye ulaşılamamıştır.
3- İSMAİL HAKKI ÇAĞIRGAN BABA TÜRBESİ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Çakmak Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 17.05.1991/1015
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Türbe
İsmail Hakkı Çağırgan Babanın hayatı hakkında kesin bilgi olmamakla birlikte Seyyid Mahmut Çağırgan ile kardeş oldukları halk arasında tevatürdür. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan ve istinsah olduğu anlaşılan bu belgeden, söz konusu derviş adına ilk defa 1342’de vakfiye düzenlendiği, ancak bu tarihte onun hayatta olmadığı anlaşılmaktadır. Bunu İsmail Hakkı Çağırgan’a işaret eden “Allah yattığı yeri nur, makamını Cennet etsin” şeklindeki temenniden çıkarmak mümkündür.
Türbe, düzgün yontma taş malzeme ile sekizgen planlı olarak inşa edilmiştir. Taşların arası derzlidir. Gövde ve piramidal çatıdan ibaret olan türbenin cenazelik kısmı yoktur. Piramidal çatı çinko ile örtülüdür. Saçaklar, ahşap kaplamadır. Türbe, küçük ebatlı, dikdörtgen formlu pencerelerle aydınlatılmaktadır. Türbe girişi sivri kemer açıklıklı olup, kapı söveleri profillidir. Giriş, iki kenarda kare kesitli plastırlar üzerine oturan sivri hafifletme kemeri ile vurgulanmıştır. Kapısı tek kanatlı ve özgün olup, metaldendir. Türbenin içi tamamen sıvanmış ve boyanmıştır. Kenarlar zeminden itibaren bir metre yükseklikte lambri ile kaplanmıştır. Türbenin ortasında sembolik bir sanduka bulunmaktadır. Kubbe karnında sonradan yapılmış kalem işi süslemeler vardır. Bu süslemeler bitkisel ve geometrik tarzda olup kırmızı, mavi ve beyaz renklerdedir. Kubbenin tam ortasında ise dairesel biçimli yazı kuşağı vardır. Türbe çevresindeki mezarlıkta kitabesi olmayan başlıklı mezar taşları vardır.
Türbesinde sonradan yazılmış şöyle bir yazı bulunmaktadır:
Hüve’l-Baki Ya Ente’l-Baki Kutbül Arifin, Süleymanoğlu Nasıreddin Zaviyesinin (vakfiye) ma’bihiliftihar-ı Zıharşeyh Köyünden ulema-i İzam ve meşayih-i kiramdan ve tarikat-ı Hoca Ahmet Yesevi Dergahı hulefasından, Türkistan erenlerinden meşayihimiz vefat etmiş olan Allahın rahmet ve mağfiretine muhtaç ES-SEYYİD MEVLANA ŞEYH ÇAĞIRGAN-I İSMAİL HAKKI VELİ (ks) lakabı mesuriyle “ÇAĞIRGAN BABA” hazretlerinin kabr-i şerifidir. Ruhu Şerifi için El-Fatiha.
Hz. Ali Bin Musa Kazım soyundan Hz. Muhammed’in (S.A.V.) torunudur.
13. 14. asırlarda yaşadı. Trabzon Şehrinin (1461) Manevi kumandanıdır.
4 - OSMAN BABA TÜRBESİ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Hacıhasan Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 17. 05. 1991 / 1015
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Türbe
Osman Baba’ın kim olduğu ve türbenin ne zaman yapıldığı hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Meyilli bir zemin üzerinde yer alan türbe, altıgen planlı olup, basit işçiliklidir. Kaba yonu ve moloz taş malzeme ile inşa edilen beden duvarları kalınca bir derzle vurgulanmıştır. Türbenin giriş cephesi ise sıvalıdır. Gövde ve kubbe kısımlarından oluşan türbenin cenazelik kısmı yoktur. Üzeri çinko levha kaplı piramidal bir çatı ile örtülüdür.
Teğet kemer şeklinde giriş açıklının üzerinde “Osman ruhuna Fatiha Ö. 685” yazılı bir mermer levha vardır. İç mekân küçük ebatlı dikdörtgen formlu pencerelerle aydınlatılmaktadır. Duvarlar içten tamamen sıvanıp boyanmıştır. Herhangi bir süsleme unsuru yoktur. Ortada ahşaptan sembolik sanduka vardır.
5- SEYDİ MAHMUT ÇAĞIRGAN BABA TÜRBESİ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Boyluca Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 17.05.1991/1015
Yapım Tarihi : 1939-1940
Yaptıran :
Yapı Tipi : Türbe
Alucra İlçesi, Boyluca köyündedir. Yavuz Sultan Selim’in Trabzon’da bulunduğu sıralarda Boyluca (Zun) Köyünü Şeyh Mahmut Çağırgan Veli’ye tahsis ettiği belirtilmektedir. Burası ile ilgili Vakıflar Genel Müdürlüğünün 2139 No’lu arşivinde muhafaza edilen ve Sultan Selim’in himayesinde düzenlendiği anlaşılan Arapça bir vakfiye vardır. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan Mahmut Çağırgan Baba’nın, İsmail Hakkı Çağırgan ile kardeş olduğu halk tarafından rivayet edilir.
Osmanlıca belgelerde “Çağırganlu” kavramı, bir topluluk, aşiret olarak tanıtılmakta ve bu topluluğun Anadolu’nun muhtelif yerlerinde iskân edildiği bildirilmektedir. Özellikle Kelkit Vadisi’nde yoğunlaşan bu aşiret mensuplarına ait bölgede çok sayıda türbe yapılmıştır. Gümüşhane ilinin Köse ilçesine bağlı Kabaktepe köyündeki Seyyid Ahmet Çağırgan, Tekke Beldesi’ndeki Seyyid Hasan Çağırgan ve Bayburt Singâh mahallesindeki Seyyid Nasuhî Çağırgan ile Kop köyündeki Seyyid Muhammed Çağırgan bu aşiret mensuplarından bazılarıdır. Mahmut Çağırgan; İsmail Hakkı Çağırgan ve Yakup Gulami ile birlikte biraz daha batıya gelerek Alucra kırsalına yerleşmişlerdir. Bölgenin Müslüman Türklerin yerleşimine açılması bu zâviyeler vesilesiyle gerçekleşmiştir. Mahmud, İsmail Hakkı ve Şeyh Yakub Gulamî gibi Çağırganlu topluluğunun kanaat önderleri, Anadolu’nun kuzeydoğusunun İslâm dini ile buluşmasında büyük katkı sağlamışlardır.
Sekizgen planlı olan türbe 1939-1940 yıllarında yöre halkınca düzgün yonu taşlardan inşa edilmiştir. Taşların arası derzli olup yeşile boyanmıştır. Piramidal çatısı çinko ile örtülü olup, bir alemle son bulmaktadır. Giriş kapısı ön cepheden yaklaşık dışa taşırılmıştır. Buradan yuvarlak kemer açıklıklı bir kapı ile türbeye girilmektedir. Türbe sivri kemer açıklıklı dikdörtgen formlu dört adet pencere ile aydınlatılmaktadır. Türbenin içi tamamen sıvalı ve boyalı olup, ortasında sembolik sanduka vardır. Türbede yeni ve eski yazıyla yazılmış (Kutbül Arifin Gavsül Vasilin Eş-şeyh Es-seyyid Mahmut Çağırgan Hz. Kasım 907) bir kitabe vardır. Çocukları olmayan çiftlerin bu türbeyi ziyaret ederek, misafirhanesinde rüyalarında Şeyhi görmek arzusu ile bir gece konakladıkları anlatılmaktadır. Türbenin yanında ahşaptan bir misafirhane mevcuttur.
6- ÇAKRAK KÖYÜ KİLİSELERİ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Çakrak Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 24.04.2008/1569
Yapım Tarihi : 19. Yüzyıl ikinci yarısı
Yaptıran :
Yapı Tipi : Kilise
BİRİNCİ KİLİSE
Çakrak Köyü içinde yer alır. Doğu-batı ekseni üzerinde uzanan ve dikdörtgen bir zemin şeması gösteren kilisenin büyük bölümü yıkılmış durumdadır. Malzeme bakımından moloz ve düzgün yonu taş kullanıldığı görülmektedir. Duvar örgüsünde moloz bazalt; silme, söve, iç mekanda plastır ve kemerlerde ince yonu andezit taşı kullanılmıştır. Kilisenin, batı cephesi ortasında dikdörtgen formlu giriş açıklığı vardır. Girişin üzerindeki yuvarlak kemerli alınlık yıkılmıştır. Bu cephede üç adet küçük boyutlu pencere yer alır. Yapının kuzey ve güney cephelerinde simetrik yerleştirilmiş üçer adet pencere bulunur. Pencere açıklıkları dikdörtgen formlu olup, sövelerinin bir kısmı günümüze ulaşabilmiştir. Doğu cephesinde, dışa yarım yuvarlak çıkıntı şeklinde üçlü apsis yer alır. Plan gereği ortadaki apsis daha geniş ve yüksektir. Kalıntılardan hareketle kilisenin bazilikal planlı olduğu anlaşılmaktadır.
İKİNCİKİLİSE
Çakrak Köyü’nün Alucra çıkışında, kara yolunun batısında kalan tepe üzerinde yer alır. Doğu-batı ekseni üzerinde uzanan ve dikdörtgen bir zemin şeması gösteren kilise bazilikal planlıdır. Üç nefli olduğu kalıntılardan anlaşılan kilisenin doğu ucunda beşik tonoz örtülü üçlü apsis yer alır. Malzeme bakımından moloz ve düzgün yonu taş kullanıldığı görülmektedir. Duvar örgüsünde moloz; silme, söve, iç mekanda plastır ve kemerlerde ince yonu andezit taşı kullanılmıştır. Kilisenin örtüsü çökmüştür.
Kilisenin, batı cephesi ortasındaki dikdörtgen formlu giriş açıklığı yıkılmış durumdadır. Girişin üzerindeki yuvarlak kemerli alınlığın bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Bu cephenin üst bölümlerinde yer alan üç adet küçük boyutlu kareye yakın dikdörtgen pencere diğer cephelerdeki pencerelerle aynı form ve büyüklüktedir. Kuzey ve güney cephelerindeki pencereler simetrik yerleştirilmiştir. Pencere söveleri sağlam olarak günümüze ulaşabilmiştir. Doğu cephesinde, yarım yuvarlak çıkıntılı üçlü apsis yer alır. Apsisler sağlam durumda olup, ortalarında bulunan pencerelerin söveleri dökülmüştür. Orta apsis, yanlardakine oranla daha geniş ve yüksektir.
Kilisenin örtüsü çökmüş olduğundan iç mekan kısmen hafriyatla dolmuş durumdadır. Zemin kaplaması tespit edilememiştir. Narteks ve mahfil bölümü bulunmayan kilisenin bahçe duvarları kısmen ayaktadır.
ÜÇÜNCÜ KİLİSE
Çakrak Köyü, Yeniköy Mahallesi içerisinde meyilli bir arazi üzerinde yer alır. Doğu-batı ekseni üzerinde uzanan ve dikdörtgen zemin şeması gösteren kilise, bölgedeki örneklerden farklı olarak tek nefli inşa edilmiştir. Malzeme bakımından moloz ve kaba yonu taş kullanıldığı görülmektedir. Duvar örgüsünde moloz; köşelerde ve tonoz kemerlerinde kaba yonu andezit taşı kullanılmıştır. Yapının doğu cephesinde, orta mekânın sonunda, dışa yarım yuvarlak çıkıntı şeklinde ve üzeri beşik tonozla örtülü bulunan bir apsisi vardır. Yapının beşik tonozlu örtüsü yıkılmış olup, üzeri çinko kaplı beşik çatı ile sonradan kapatılmıştır. Yapının cepheleri sağır olup, güney ve kuzey cephelerinde dikdörtgen formlu birer kapı, batı cephesi üst seviyesinde küçük bir havalandırma açıklığı vardır. Yapı günümüzde özel mülkiyet olarak kullanılmaktadır.
DÖRDÜNCÜ KİLİSE
Çakrak Köyü sınırları içerisinde yüksek bir tepede, kayalıkların arasının yığma taş duvar ile kapatılmasıyla inşa edilen kilisenin çok az bir bölümü günümüze ulaşmış olup, iç mekan duvar yüzeylerinde fresk izleri görülmektedir. Freskler, beyaz zemin üzerine mavi desenlerle oluşturulmuştur.
7- KAMIŞLI KÖYÜ KİLİSESİ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Kamışlı Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 05.02.1982/A-3264
Yapım Tarihi : 1890
Yaptıran :Köçösoğlu Yani, Mimarı: Çolak Kosti
Yapı Tipi : Kilise
Günümüzde Kamışlı Köyü Kilisesi olarak adlandırılan kilisenin eski eser fişi kaydında, Rumi 1306 tarihinde (1890), Köçös oğlu Yani tarafından yaptırıldığı ve mimarının Çolak Kosti olduğu yazılıdır.
Kilisede yapı malzemesi olarak bazalt ve andezit taşı kullanılmıştır. Beden duvarları moloz taş olup, köşelerde ince yonu andezit taşı kullanılmıştır.
Narteks ve mahfil bölümleri bulunmayan kilisenin doğu cephesinde, üzeri beşik tonozla örtülü yarım yuvarlak şeklinde üçlü apsisi vardır. Apsislerde basit yuvarlak kemerli, küçük boyutlu birer adet mazgal pencere yer alır. Naosun apsis üzerinde kalan doğu cephesinde yuvarlak formlu üç adet pencere bulunmakta olup, ortadaki pencere diğerlerine göre büyük boyutludur. Yapının batı cephesi ortasında giriş bölümü, girişin üst seviyesinde üç adet pencere, çatı seviyesine yakın bir noktada ise yonca yaprağı biçimli küçük bir pencere yer alır. Bu cephenin kuzey köşesinde çan kulesinin piramidal şekilde yükselen dört kademeli cepheye bitişik kaide bölümü sağlam durumdadır. Yapının güney ve kuzey cephelerine simetrik olarak üçer adet pencere yerleştirilmiştir. Pencere formları üç cephede de dikdörtgen formlu ve düz atkı taş açıklıklıdır. Pencere üzerlerinde yuvarlak kemerli alınlıklar vardır. Kesme ve ince yonu andezit taşından inşa edilen pencereler demir parmaklıklıdır.
Naosa, batı cephe ortasında yer alan dikdörtgen formlu ve düz atkı taş alınlıklı açıklıktan girilir. Giriş açıklığına, söveleri çevreleyen profilli silmelerle haç görünümü verilmiştir. Kapı kanatları mevcut olmayan girişin taş lentosu ortasında haç motifi görülür. Lento üzerinde yer alan dikdörtgen alınlık içerisinde hafifletme kemeri bulunur. Kemer formu hafif sivridir. Alınlığın iki yanındaki silmelerin üzerinde örgü motifi vardır. Naosun zemini çöken örtü sisteminin hafriyatı ile kaplıdır. Zemininden 20–30 cm. yüksek olan apsisin önünde bema adı verilen tören kısmı bulunur. Naos, iki sütun dizisi ile üç nefe ayrılmıştır. İç mekânda duvar yüzeylerinin fresklerle kaplı olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kemer karınlarında mavi zemin üzerine siyah çizgilerle oluşturulmuş geometrik motifler görülür. Kemer kenarlarını mavi renkli iki çizgi arasına stilize S kıvrımı tekrarı ile oluşturulmuş bordür sırası dolanır. Bordürün dışında teslis inancını simgeleyen üçlü noktalamalar vardır.
Üst örtünün bema önünde küçük bir kısmı ayakta kalmıştır. Bu bölümde üst örtüyü taşıyan yuvarlak formlu iki adet iyon başlıklı mermer sütun sağlam durumdadır. Bu sütunlar apsis önünde duvara bitişik olan dikdörtgen kesitli iki adet kolona sivri kemerlerle bağlanır. Bu iki kolon da ana apsis önünde sivri kemer ile birbirine bağlanmıştır. Diğer sütunlar yıkık durumda olup, beşik tonozun ortasında kubbeli kasnak olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır.
8- PİRİL KÖYÜ İKİZTEPE TÜMÜLÜSÜ
İlçesi : Alucra
Mahalle/Köyü : Piril Köyü
Kadastral Durum :
Karar / Tarih : 19.01.1990
Yapım Tarihi :
Yaptıran :
Yapı Tipi : Mezar (Tümülüs)
Yan yana iki yığma tepeden oluşan tümülüslerde daha önceleri Trabzon Müzesi tarafından kurtarma kazısı çalışmaları başlamış ancak çalışmalar başlı kalmıştır. Tümülüsler yaklaşık 40 metre yükseklikte olup, 40 metre genişliğinde bir alanı kaplamaktadır.